Μάθημα : Συγκριτικά Οικονομικά Συστήματα

    Το μάθημα Συγκριτικά Οικονομικά Συστήματα επιδιώκει να εισαγάγει τους φοιτητές στη μελέτη των διαφόρων μορφών οικονομικής οργάνωσης που έχουν εμφανιστεί στην ιστορία και συνεχίζουν να υπάρχουν σήμερα. Η παρουσίαση και ανάλυση των θεμάτων του μαθήματος βασίζεται στην οπτική της Πολιτικής Οικονομίας, που μελετάει την οικονομία στην οργανική σύνδεσή της με τις κοινωνικές σχέσεις, τις πολιτικές δομές και τους θεσμούς. Η προσέγγιση των οικονομικών συστημάτων είναι τόσο θεωρητική όσο και ιστορική, δηλαδή αυτά προσεγγίζονται τόσο μέσω του προσδιορισμού των θεμελιακών χαρακτηριστικών τους όσο και μέσω της ιστορικής πορείας ανάπτυξης τους και των ιδιαίτερων μορφών που προσέλαβαν στο χώρο και το χρόνο. Έμφαση δίνεται στα δύο πιο πρόσφατα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα, δηλαδή τον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό και τα θεωρητικά και ιστορικά ζητήματα που συνδέονται με αυτά.

    Κάποια ενδεικτικά ερωτήματα που πραγματεύεται το μάθημα είναι τα εξής: Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις έννοιες «κοινωνικο-οικονομικό σύστημα» και «εθνικο-οικονομικό σύστημα»; Ποια είναι τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά των κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα (δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό); Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές ανάμεσα στα διάφορα καπιταλιστικά «εθνικο-οικονομικά συστήματα», όπως π.χ. αυτά της Σουηδίας και των ΗΠΑ; Ποια τα χαρακτηριστικά των σοσιαλιστικών κρατών του 20^ου αιώνα, με πιο γνωστή την Ένωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ); Ποιο είναι το οικονομικό σύστημα της σημερινής Κίνας;

  Το μάθημα είναι δομημένο σε 4 ενότητες μαθημάτων. Στην πρώτη ενότητα, οι φοιτητές εισάγονται στο αντικείμενο και τις βασικές έννοιες του μαθήματος, με στόχο την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο εξετάζουμε τα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα, τη διαφορά τους από τα εθνικο-οικονομικά συστήματα και τη διαδοχή που αυτά έχουν ακολουθήσει ιστορικά.  

    Στη δεύτερη ενότητα, το μάθημα εστιάζει στον καπιταλισμό, τόσο ως ιστορικό φαινόμενο όσο και ως σύστημα με διαφορετικές μορφές σε διάφορες χώρες και εποχές. Αναλύεται η εξέλιξή του από τον κλασικό φιλελευθερισμό του 19ου αιώνα έως τον μεταπολεμικό κεϋνσιανισμό και τον νεοφιλελευθερισμό από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα. Παράλληλα, εξετάζονται οι εθνικές και περιφερειακές μορφές καπιταλισμού, όπως ο «αγγλοσαξωνικός», ο «σκανδιναβικός» κλπ καπιταλισμός.

    Η τρίτη ενότητα του μαθήματος επικεντρώνεται στο σοσιαλιστικό σύστημα, με ανάλυση τόσο της θεωρητικής του βάσης όσο και των ιστορικών εφαρμογών του στον 20ό αιώνα. Ειδική έμφαση δίνεται στην εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης και του κεντρικού σχεδιασμού. Παράλληλα—μέσα από τη συγκεκριμένη παρουσίαση της εμπειρίας της Γιουγκοσλαβίας και της Κίνας—συζητιέται κατά πόσο μπορεί να συμβαδίσει ο σοσιαλισμός με τη μακρόχρονη παρουσία της αγοράς.

    Η τέταρτη και τελευταία ενότητα επικεντρώνεται στη θεωρητική και σύγχρονη συζήτηση γύρω από την σύγκριση καπιταλισμού και σοσιαλισμού, από το κλασικό debate για τον Οικονομικό Υπολογισμό (Mises, Hayek, Lange κλπ) μέχρι τις σύγχρονες προτάσεις για το σοσιαλιστικό σχεδιασμό και τον ψηφιακό σχεδιασμό βασισμένο σε big data και τεχνητή νοημοσύνη.

Ενότητα Ι: Εισαγωγή και θεωρητικό πλαίσιο

1^ο μάθημα: Εισαγωγή στο μάθημα και τις βασικές του έννοιες. Τα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα και η διαδοχή τους.

Ενότητα ΙΙ: Ο καπιταλισμός και οι μορφές του

2^ο μάθημα: Η ιστορική ανάπτυξη και τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος.

3^ο μάθημα: Από τον κλασικό φιλελευθερισμό στον «νεοφιλελεύθερισμό»: το λεγόμενο αγγλοσαξωνικό μοντέλο.

4^ο μάθημα: Ο μεταπολεμικός «κεϋνσιανός καπιταλισμός» σε Γαλλία, Γερμανία, Σκανδιναβικά κράτη.

5^ο μάθημα:  Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως εγχείρημα διακρατικού καπιταλισμού.

6^ο μάθημα: Ασιατικός καπιταλισμός: Ιαπωνία και «ισλαμικές οικονομίες».

Ενότητα ΙΙΙ: Ο σοσιαλισμός και η εμπειρία του κατά τον 20^ο αιώνα

7ο μάθημα: Τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σοσιαλιστικού οικονομικού συστήματος.

8ο μάθημα: Η ιστορία του Κεντρικού Σχεδιασμού στην ΕΣΣΔ.

9ο μάθημα: Συμβιβάζεται ο σοσιαλισμός με την αγορά; Η Γιουγκοσλαβική “αυτοδιαχείριση” και η «σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς» της Κίνας.

Ενότητα IV: Ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός σε διάλογο

10ο μάθημα: Η συζήτηση για τον οικονομικό υπολογισμό

11^ο μάθημα: Η σύγχρονη συζήτηση για το σοσιαλιστικό σχεδιασμό.

12^ο μάθημα: Επανάληψη και συμπεράσματα