Μάθημα : Θεωρητική ηθική Ι (Αρετοκρατία – Κλασικός Ηδονισμός)

Περίληψη ενότητας

Η αρετοκρατία, ως ηθικό σύστημα, βασίζεται στην ιδέα ότι η ηθική αξία και η προσωπική αρετή αποτελούν τα θεμέλια της ορθής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Στο εισαγωγικό μάθημα αυτής της ενότητας, εξετάζεται η έννοια της αρετής στη φιλοσοφική παράδοση, από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως νεότερους στοχαστές. Διερευνάται πώς η αρετοκρατία διαφοροποιείται από άλλα ηθικά συστήματα, όπως ο ωφελιμισμός και η δεοντολογία, και πώς η καλλιέργεια της αρετής μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία. Επιπλέον, το μάθημα αναλύει τη σημασία της ηθικής αριστείας τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, εξετάζοντας την πρακτική εφαρμογή της στις διαπροσωπικές σχέσεις, την εκπαίδευση και τη διακυβέρνηση. Μέσα από κριτική προσέγγιση, οι συμμετέχοντες καλούνται να διερευνήσουν εάν η αρετοκρατία μπορεί να αποτελέσει μια βιώσιμη ηθική θεώρηση στη σύγχρονη εποχή.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

• Hursthouse, Rosalind, and Glen Pettigrove, "Virtue Ethics", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2023 Edition), Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.), https://plato.stanford.edu/archives/fall2023/entries/ethics-virtue/.

Καταγραφή συνάντησης

• Password: nYSaQaz6
• Recording link: https://hou.webex.com/hou/ldr.php?RCID=ede4c66e0ad0df6e7eb9c2715a1bc91c

Περίληψη ενότητας

Στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, η αρετή και η ευδαιμονία συνδέονται άρρηκτα, καθώς η τελευταία αποτελεί τον ύψιστο σκοπό της ανθρώπινης ζωής. Σύμφωνα με το έργο του Ηθικά Νικομάχεια, η ευδαιμονία δεν είναι μια παροδική κατάσταση ευχαρίστησης, αλλά η ολοκληρωμένη και αυτάρκης ζωή που βασίζεται στην άσκηση της αρετής. Ο Αριστοτέλης διακρίνει τις αρετές σε ηθικές, που σχετίζονται με το συναίσθημα και τη συμπεριφορά (όπως η ανδρεία και η σωφροσύνη), και σε διανοητικές, που σχετίζονται με τη νόηση (όπως η φρόνηση και η σοφία). Η απόκτηση των αρετών επιτυγχάνεται μέσω της συνήθειας και της πρακτικής, οδηγώντας στην ορθή κρίση και στην ισορροπημένη ζωή. Έτσι, η ευδαιμονία επιτυγχάνεται όταν ο άνθρωπος ζει σύμφωνα με τον ορθό λόγο και την αρετή, αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητές του ως έλλογο κοινωνικό ον.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

• Alexander Thomas, "The Problem of Eudaimonia and Virtue."
• John Bowin, "Aristotle's Virtue Ethics."

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Κατά την Ελληνιστική Περίοδο, ξεκινά η μελέτη των εννοιών της συνείδησης και ενσυνειδητότητας, της ενδοσκόπησης, της επίγνωσης των λειτουργιών του εαυτού. Ιδιαίτερη σημασία έχει το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι φιλοσοφικές σχολές επιμένουν στη διασφάλιση της αταραξίας της ψυχής του ανθρώπου. Η μετάβαση από την πόλη-κράτος της Κλασικής Εποχής στα τεράστια βασίλεια της Ελληνιστικής περιόδου διέκοψε την υπάρχουσα στενή σχέση του πολίτη με την πόλη του και εκείνος, απομακρυσμένος από τον πολιτικό κόσμο του περιβάλλοντός του, απομονωμένος, ζήτησε ασφάλεια μέσα στη σφαίρα της ιδιωτικής του ζωής. Οι φιλοσοφικές σχολές ακολούθησαν μια ανθρωπιστική κατεύθυνση, αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες του ατόμου για ένα αίσθημα ταυτότητας και ηθικής καθοδήγησης. Η αξία του φιλοσοφικού συστήματος μπορούσε να εκτιμηθεί από την ικανότητά του να οδηγήσει τους οπαδούς του στην ευδαιμονία, καθιστώντας την ένα μετα-φιλοσοφικό κριτήριο.

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Σύμφωνα με τη γνωσιοθεωρία της Στωικής φιλοσοφίας, τα δεδομένα των αισθήσεων είναι το σημείο αφετηρίας για τη γνώση. Ο όρος αίσθηση είναι πρωταγωνιστικός καιχρησιμοποιείται για να ορίσει τη λειτουργία των αισθητηρίων οργάνων και το αποτέλεσμά της. Ο λόγος των Στωικών ενυπάρχει παντού, διατρέχει όλη την ύλη. Ολόκληρη η φιλοσοφίακυρίως ασχολείται με το να πείσει τους ανθρώπους να συμμορφώσουν όλη τους τη ζωή σύμφωνα με το λόγο και σύμφωνα με τη φύση. Η έννοια της ηθικής αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της στωικής φιλοσοφίας. Η καλή συμπεριφορά είναι ο στόχος, ο τελικός σκοπός της φιλοσοφίας.Η επιλογή αυτού που είναι σε συμφωνία με τη φύση του έλλογου όντος, οδηγεί σε μια ζωή αρμονίας, αρετής, ευτυχίας, δηλαδή στην ευδαίμονα ζωή. Τα πάθη αποτελούν την αντίπαλη δύναμη της αρετής, είναι μορφές εσφαλμένης κρίσης ή ψευδούς πεποίθησης. Ο ισχυρισμός αυτός βοηθάει στην τεκμηρίωση της φιλοσοφίας ως τέχνης του βίου: αν τα πάθη είναι έλλογες κρίσεις και δεν υπάρχουν έξω από τις λειτουργίες του λογικού, τότε η ορθολογική τέχνη μπορεί να διαφοροποιήσει τις αρχικές εσφαλμένες κρίσεις και να τις αντικαταστήσει με ορθές.

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Ο Στωικός Σοφός αποτελεί το ανθρώπινο μοντέλο για την φρόνηση που κατευθύνει την ψυχή του προς την κατάσταση απόλυτης κοσμικής φρόνησης, αδιαφορώντας για όλα εκείνα στα οποία οι υπόλοιποι άνθρωποι αποδίδουν αξία, όπως, ο πλούτος, η φήμη, η μακροζωία. Η επιδίωξη των αρετών από τον Σοφό προϋποθέτει ότι έχει έλεγχο των συναισθημάτων και των παρορμήσεών του, με άλλα λόγια, ότι είναι σε μια κατάσταση απάθειας. Όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι είναι αιχμάλωτοι των παθών τους. Τα γνωρίσματα του Σοφού είναι χαρακτηριστικά που ο άνθρωπος έχει από τη φύση του, αλλά που δεν έχει ‘ενεργοποιήσει’, δεν έχει εφαρμόσει, ώστε να αποτελεί πρότυπο. Ο Σοφός απολαμβάνει συνεχώς μια κατάσταση ευπάθειας, έχοντας τη βαθιά πεποίθηση ότι έχει όλα όσα χρειάζεται για να είναι ευτυχισμένος, χωρίς να εξαρτάται από πράγματα που είναι έξω από τον έλεγχό του. Βελτιστοποιεί και αναπτύσσει τις έννοιες στην ψυχή του, ώστε να δίνουν πιο ακριβή παράσταση των κοσμικών εννοιών ή της πραγματικότητας.

Περίληψη ενότητας

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Καταγραφή συνάντησης

Στην Επικούρεια Φιλοσοφία διαχωρίζεταιη ορθή γνώση από την ψευδή, αφού η πρώτη είναι απαλλαγμένη από γνωσιακές στρεβλώσεις. Η διαχείρισηεμπεριέχει την επανεκτίμηση της κατάστασης, και όχι την καταστολή των αρνητικών συναισθημάτων. Έτσι, ο φόβος ή το άγχος επαναπροσδιορίζονται με τρόπο που υποδεικνύει ότι δεν σχετίζονται με την ηδονή. Η ηθική θεωρία του Επίκουρου εστιάζει στην αποδέσμευση από τους παράλογους φόβους, στην γόνιμη αμφισβήτηση των αντιλήψεων, στην ψυχική αταραξία και στον αυτοέλεγχο. Η αταραξία είναι ο ιδεατός ηθικός σκοπός, το αποκορύφωμα της ηδονής. Ο Επικούρειος σοφός είναι ευδαίμων γιατί αναγνωρίζει τι έχει αξία στη ζωή και απορρίπτει ό,τι είναι μη απαραίτητο, αποκτώντας αγαθά σε συμφωνία με τη φύση. Στοχεύει στην καταστηματική ηδονή, την ευδαιμονία, κατά συνέπεια προτιμά να επιλέγει με φρόνηση κάποια ηδονή μόνο εάν δεν οδηγηθεί σε μεγαλύτερο πόνο, αλλά και αντίστροφα προτιμά να επιλέγει κάποιο πόνο εφόσον οδηγηθεί σε μεγαλύτερη ηδονή.Για τους Επικούρειους ο ευδαιμονικός βίος χρειάζεται αντικειμενική γνώση της φύσης, φρόνηση, αρετή και φιλία. Η θεωρία του Αρίστιππου της Κυρηναϊκής Σχολής είναι παρόμοια όσον αφορά της αξια της ηδονής, όμως υποστηρίζει ότι η ευδαιμονία είναι το μεγαλύτερο αγαθό και ότι έγκειται στο κυνήγι της ηδονής, ανεξάρτητα από τις συμβάσεις των άλλων ή ανεξάρτητα από το τι θα επέφερε αυτό στο μέλλον. Επιπλέον, διαφέρει στο ότι δεν αναγνωρίζει ως εφικτή τη διαρκή ευδαιμονία ενώ θεωρεί την αρετή και τη φιλία ως κοινωνικές συμβάσεις.