Μάθημα : Ηθική και Τεχνολογία
Κωδικός : PHILOSOPHY932
73ΦΛΣ216 - Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης
Περιγραφή Μαθήματος
Το μάθημα Ηθική και Τεχνολογία μας βοηθά να σκεφτούμε κριτικά πώς η τεχνολογία αλλάζει τον κόσμο και τη ζωή μας. Θα συζητήσουμε θέματα όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η γενετική μηχανική, η χρήση προσωπικών δεδομένων και οι επιπτώσεις της τεχνολογίας στο περιβάλλον. Μαζί θα εξετάσουμε ερωτήματα γύρω από την ευθύνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναρωτώμενοι αν οι παραδοσιακές ηθικές ιδέες αρκούν για τις σύγχρονες προκλήσεις. Στόχος είναι να καλλιεργήσουμε κριτική σκέψη και ηθική ευαισθησία, ώστε να μπορούμε να παίρνουμε υπεύθυνες αποφάσεις σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα.
-
Περιεχόμενο μαθήματος
Το μάθημα Ηθική και Τεχνολογία μας βοηθά να σκεφτούμε κριτικά πώς η τεχνολογία αλλάζει τον κόσμο και τη ζωή μας. Θα συζητήσουμε θέματα όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η γενετική μηχανική, η χρήση προσωπικών δεδομένων και οι επιπτώσεις της τεχνολογίας στο περιβάλλον. Μαζί θα εξετάσουμε ερωτήματα γύρω από την ευθύνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναρωτώμενοι αν οι παραδοσιακές ηθικές ιδέες αρκούν για τις σύγχρονες προκλήσεις. Στόχος είναι να καλλιεργήσουμε κριτική σκέψη και ηθική ευαισθησία, ώστε να μπορούμε να παίρνουμε υπεύθυνες αποφάσεις σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα.
Διδάσκοντες
Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης
Καθηγητής Εφαρμοσμένης Ηθικής και Βιοηθικής
E-mail: eprotopa@philosophy.uoa.gr
Τηλέφωνο γραφείου: +30 2107277574
ORCID iD: https://orcid.org/0000-0001-7502-3117
Προτεινόμενα συγγράμματα
Περίληψη ενότητας
Η εισαγωγική διάλεξη παρουσιάζει το βασικό ερώτημα του μαθήματος: πώς μπορούμε να σκεφτούμε ηθικά μέσα σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται συνεχώς από την τεχνολογία. Θα δούμε πώς η ηθική μάς προσφέρει εργαλεία για να κατανοήσουμε τις προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, της βιοτεχνολογίας και του ψηφιακού πολιτισμού. Μέσα από παραδείγματα της καθημερινότητας, θα αναρωτηθούμε τι σημαίνει «υπεύθυνη χρήση» της τεχνολογίας και γιατί η φιλοσοφική σκέψη παραμένει αναγκαία στην εποχή της καινοτομίας. Στόχος είναι να χαράξουμε έναν χάρτη εννοιών και προβληματισμών που θα μας συνοδεύσει σε όλο το μάθημα.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η ενότητα αυτή σκοπό έχει να μας εισαγάγει στον κόσμο των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (Large Language Models – LLMs), όπως το ChatGPT. Θα δούμε πώς λειτουργούν, ποιες δυνατότητες προσφέρουν και πού ήδη χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καθημερινότητα. Παράλληλα, θα αναλύσουμε τις ηθικές προκλήσεις που προκύπτουν: ζητήματα αξιοπιστίας, παραπληροφόρησης, διαφάνειας, αλλά και ευθύνης των χρηστών και των δημιουργών. Στόχος είναι να κατανοήσουμε όχι μόνο την τεχνολογία, αλλά και τον ρόλο μας απέναντί της, ώστε να τη χρησιμοποιούμε με κριτική σκέψη και υπευθυνότητα.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η πορνογραφία στο Διαδίκτυο δεν είναι απλώς ψυχαγωγία· είναι μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το σώμα, τη σεξουαλικότητα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Στην ενότητα αυτή θα θέσουμε δύσκολα ερωτήματα: πρόκειται για ελευθερία έκφρασης ή για μια νέα μορφή εξάρτησης και εμπορευματοποίησης της οικειότητας; Ποια είναι τα όρια της συναίνεσης σε έναν χώρο όπου ανθεί η εκμετάλλευση; Και ποιος έχει την ευθύνη για την προστασία των ανηλίκων; Στόχος είναι να αναμετρηθούμε με ένα ζήτημα που συχνά αποσιωπάται, αλλά διαμορφώνει βαθιά τις σύγχρονες κοινωνίες. Στην ενότητα αυτή τίποτα δεν θεωρείται αυτονόητο.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Τα chatbots είναι ήδη μέρος της καθημερινότητάς μας – από την εξυπηρέτηση πελατών μέχρι την προσωπική μας ψυχαγωγία. Τι γίνεται όμως όταν η ίδια τεχνολογία χρησιμοποιείται για να «αναστήσει» τους νεκρούς, δημιουργώντας deathbots που μιμούνται τη φωνή, την προσωπικότητα και τις αναμνήσεις τους; Είναι αυτό μια παρηγορητική τεχνολογία μνήμης ή μια επικίνδυνη αυταπάτη; Ποιος ορίζει τα όρια ανάμεσα στη μνήμη και την εμπορευματοποίηση του πένθους; Και τι συμβαίνει όταν αρχίζουμε να προτιμάμε τους «νεκρούς που μιλούν» από τους ζωντανούς γύρω μας; Στην ενότητα αυτή, η τεχνολογία συναντά την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης επιθυμίας.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η τεχνολογία CRISPR-Cas9 μας δίνει για πρώτη φορά τη δύναμη να ξαναγράψουμε το βιβλίο της ζωής. Αν μπορούμε να αφαιρέσουμε ασθένειες από το DNA, μπορούμε εξίσου εύκολα να σχεδιάσουμε «καλύτερους» ανθρώπους. Αλλά ποιος αποφασίζει τι σημαίνει «καλύτερος»; Είναι το δικαίωμα στη γενετική παρέμβαση μια νέα μορφή ελευθερίας ή το πρώτο βήμα προς μια επικίνδυνη ευγονική; Τι συμβαίνει αν τα γενετικά προνόμια γίνουν προνόμιο των πλουσίων; Και πώς ορίζεται η ευθύνη του επιστήμονα όταν μπορεί να αλλάξει την ίδια την εξέλιξη; Στην ενότητα αυτή συζητούμε αν η βιοηθική μπορεί να προλάβει την επιστήμη.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η κλωνοποίηση δεν είναι πια επιστημονική φαντασία. Από τη «Ντόλι» μέχρι τα εργαστήρια που ονειρεύονται την αναβίωση εξαφανισμένων ειδών, η τεχνολογία υπόσχεται αθανασία και επιστροφή στη ζωή. Αλλά τι σημαίνει να «αντιγράφουμε» έναν άνθρωπο ή να ανασταίνουμε ένα μαμούθ; Είναι η κλωνοποίηση πράξη δημιουργίας ή ύβρις απέναντι στη φύση; Πώς αλλάζει η αξία της ζωής όταν γίνεται αναπαραγώγιμη; Και αν η αθανασία γίνει εφικτή για λίγους, θα γεννηθεί μια νέα μορφή κοινωνικής ανισότητας; Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε το όριο ανάμεσα στην επιστημονική καινοτομία και την πιο σκοτεινή φαντασίωση της ανθρωπότητας: την κατάργηση του θανάτου.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η ανάδυση των social media έχει μετατρέψει την ιδιωτικότητα σε εύθραυστο και διαρκώς διαπραγματεύσιμο προνόμιο, ενώ η έννοια της «λήθης» φαντάζει σχεδόν ουτοπική μέσα σε έναν ψηφιακό χώρο που δεν ξεχνά ποτέ. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των δεδομένων μας συγκρούεται με την αδηφάγο μηχανή των αλγορίθμων, που τρέφεται από κάθε ίχνος προσωπικής πληροφορίας. Μπορεί άραγε ένας άνθρωπος να απαιτήσει να σβήσει το παρελθόν του χωρίς να υπονομεύσει το δικαίωμα των άλλων στην πληροφόρηση; Ή μήπως η «λήθη» αποτελεί μια νέα μορφή κοινωνικής χειραγώγησης, ένα ψηφιακό ψέμα καμουφλαρισμένο ως ελευθερία;
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η τεχνολογία της τεχνητής μήτρας επαναπροσδιορίζει βίαια τα όρια της μητρότητας, ανατρέποντας παραδοσιακές αντιλήψεις για το σώμα, την αναπαραγωγή και την ηθική της ζωής. Αν η κυοφορία αποσπαστεί από τη βιολογική μητέρα, τι σημαίνει αυτό για το δικαίωμα στην άμβλωση και για την ελευθερία της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της; Η μητρότητα κινδυνεύει να καταστεί βιοτεχνολογικό προϊόν, ενώ το έμβρυο να αντιμετωπιστεί ως αντικείμενο υπό διαχείριση. Πρόκειται για απελευθέρωση από τα δεσμά της φύσης ή για την πιο ύπουλη μορφή πατριαρχικού ελέγχου, καλυμμένου με το προσωπείο της επιστημονικής προόδου;
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η έννοια της ενίσχυσης του ανθρώπου, από τα εμφυτεύματα και τη γενετική τροποποίηση έως τη νευροτεχνολογία, ανοίγει τον δρόμο από τον μετα-άνθρωπο στον υπεράνθρωπο, αναδιατάσσοντας βίαια τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Αν η τεχνολογία μάς χαρίζει μνήμη αλάθητη, δύναμη υπεράνθρωπη ή αθανασία, ποιος θα ορίσει τι σημαίνει πλέον «ανθρώπινο»; Μήπως η ενίσχυση δεν είναι απλώς εξέλιξη, αλλά ταξική διαίρεση νέου τύπου —με μια ελίτ βιοτεχνολογικά ανώτερων όντων και μια μάζα «ανεπαρκών»; Και τελικά: η πορεία προς τον υπεράνθρωπο είναι λύτρωση ή η πιο επικίνδυνη ύβρις της ανθρωπότητας;
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Οι αυτόνομες μηχανές φέρνουν το κλασικό ηθικό δίλημμα του trolley από το πεδίο της φιλοσοφικής φαντασίας στο πεδίο της μάχης, με τα πολεμικά drones να ενσαρκώνουν τον εφιάλτη της απρόσωπης θανάτωσης. Ποιος αποφασίζει ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει όταν ο αλγόριθμος αντικαθιστά τον στρατιώτη; Είναι άραγε προτιμότερο ένα «ψυχρό» μηχάνημα να εκτελεί υπολογισμένες επιλογές ή μήπως έτσι εκχωρούμε το ίδιο το ηθικό βάρος του πολέμου σε κώδικα χωρίς συνείδηση; Τα war drones δεν είναι απλώς τεχνολογικά εργαλεία· είναι καθρέφτες της βούλησής μας να αποσπάσουμε τον θάνατο από την ανθρώπινη ευθύνη.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Η διάκριση ανάμεσα σε ειδική και γενική τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς τεχνική, αλλά βαθύτατα φιλοσοφική: η πρώτη υπηρετεί, η δεύτερη ενδέχεται να εξουσιάσει. Όταν τα συστήματα ξεπεράσουν τον ρόλο του εργαλείου και καταστούν αυτόνομα υποκείμενα μάθησης, τι θα απομείνει από την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα; Μήπως η γενική ΑΙ δεν θα είναι «υπερ-ανθρώπινη» αλλά ριζικά «άλλη», με συμφέροντα ξένα προς τα δικά μας; Και τελικά, το ερώτημα δεν είναι αν θα ελέγξουμε την ΤΝ, αλλά αν θα αντέξουμε να δούμε στον καθρέφτη της τον εαυτό μας ως περιττό είδος.
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Περίληψη ενότητας
Οι νέες τεχνολογίες προβάλλονται συχνά ως σωτηρία για το περιβάλλον, την ίδια στιγμή που αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες της καταστροφής του. Από την «πράσινη» ενέργεια μέχρι τα ψηφιακά δίκτυα, κάθε καινοτομία υπόσχεται βιωσιμότητα αλλά κρύβει πίσω της μια αλυσίδα εξορύξεων, αποβλήτων και εκπομπών. Μήπως τελικά η τεχνολογική πρόοδος δεν είναι λύση αλλά επιτάχυνση της οικολογικής κρίσης; Κι αν η φύση μετατραπεί σε εργαστήριο αέναης εκμετάλλευσης, υπάρχει χώρος για πραγματική ισορροπία ή μήπως βαδίζουμε σε έναν πλανήτη «βιώσιμο» μόνο για τις μηχανές μας;
Προτεινόμενα αναγνώσματα
Πολυμέσα
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
Όλες...-
Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2025 - 12:43 μ.μ.
-
Τρίτη 10 Ιουνίου 2025 - 4:26 μ.μ.
-
Τετάρτη 22 Ιανουαρίου 2025 - 2:56 μ.μ.