Μάθημα : Βιοηθική

Περίληψη ενότητας

Η βιοηθική θεμελιώνεται σε ποικίλα ηθικά παραδείγματα, όπως η δεοντολογία, που δίνει έμφαση στο καθήκον, ο ωφελιμισμός, που αξιολογεί πράξεις με βάση τις συνέπειές τους, και η αρεταϊκή ηθική, που εστιάζει στον χαρακτήρα και τις αρετές του δρώντος. Ένα από τα πιο επιδραστικά πλαίσια είναι οι τέσσερις αρχές των Beauchamp & Childress: αυτονομία, αγαθοεργία, μη-βλάβη και δικαιοσύνη, που λειτουργούν ως κατευθυντήριες γραμμές στην κλινική πράξη. Ωστόσο, η βιοηθική αναγνωρίζει τον ηθικό πλουραλισμό, αποδεχόμενη ότι κανένα σύστημα ή αρχή δεν αρκεί από μόνο του για να καλύψει όλο το φάσμα των βιοηθικών διλημμάτων.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Κεντρική στην προβληματική της βιοηθικής είναι η έννοια του ηθικού προσώπου, δηλαδή του όντος που διαθέτει ηθική αξία και δικαιούται σεβασμό. Η συζήτηση αυτή συνδέεται άμεσα με τα δικαιώματα των ασθενών, όπως η αυτονομία, η ενημερωμένη συναίνεση και η προστασία της ιδιωτικότητας. Παράλληλα, αμφιλεγόμενο παραμένει το οντολογικό καθεστώς εμβρύων, νεογνών και μη ανθρώπινων ζώων, καθώς εγείρει ερωτήματα για το ποια όντα λογίζονται ως φορείς δικαιωμάτων και σε ποιο βαθμό. Η διερεύνηση αυτών των ζητημάτων αποτελεί θεμέλιο για την εφαρμογή ηθικών κριτηρίων στη βιοηθική πράξη.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Η βιοηθική ερευνά κρίσιμα ζητήματα που άπτονται της αρχής της ζωής. Η άμβλωση αποτελεί αντικείμενο έντονου διαλόγου, καθώς συγκρούονται το δικαίωμα της γυναίκας στην αυτονομία με την ηθική αξία του εμβρύου. Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή θέτει ερωτήματα για τα όρια της ιατρικής παρέμβασης, την τεχνητή διαχείριση της γονιμότητας και τις κοινωνικές της συνέπειες. Παράλληλα, οι νέες τεχνολογίες γονιδιακής τροποποίησης, όπως το CRISPR, αναδεικνύουν δυνατότητες πρόληψης ασθενειών αλλά και ανησυχίες για «σχεδιασμένα μωρά», κοινωνικές ανισότητες και απρόβλεπτες επιπτώσεις στη φυσική και ηθική τάξη.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Η αυτοκτονία αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα στη βιοηθική, καθώς αγγίζει τον πυρήνα της ανθρώπινης αυτονομίας και της αξίας της ζωής. Από τη μια πλευρά, προβάλλεται το επιχείρημα ότι κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για το τέλος της ζωής του. Από την άλλη, ανακύπτουν ηθικά, ιατρικά και κοινωνικά διλήμματα, ιδίως όταν εξετάζεται η περίπτωση της ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας. Η βιοηθική επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον σεβασμό της προσωπικής ελευθερίας, την προστασία των ευάλωτων και την ευθύνη των επαγγελματιών υγείας.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Η βιοηθική εξετάζει κρίσιμα ζητήματα στο τέλος της ζωής και στη διαχείριση των ιατρικών πόρων. Η ευθανασία και η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία εγείρουν ερωτήματα για την αυτονομία, τον ρόλο του ιατρού και τα όρια της ιατρικής ευθύνης, ενώ η παρηγορητική φροντίδα προτάσσει την ανακούφιση του πόνου και τον σεβασμό της αξιοπρέπειας του ασθενούς. Στη δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων καθοριστική είναι η αποδοχή του εγκεφαλικού θανάτου έναντι της καρδιακής παύσης. Τέλος, η ηθική της κατανομής πόρων αναζητά δίκαια κριτήρια για την πρόσβαση σε θεραπείες και περιορισμένα μέσα υγειονομικής περίθαλψης.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Στο πεδίο της δημόσιας υγείας, η βιοηθική αναμετράται με ζητήματα συλλογικού συμφέροντος και ατομικών δικαιωμάτων. Οι εμβολιασμοί εγείρουν διλήμματα γύρω από την υποχρεωτικότητα και τον σεβασμό της αυτονομίας, ιδίως όταν η άρνηση θέτει σε κίνδυνο την κοινωνία. Οι πανδημίες θέτουν το πρόβλημα του περιορισμού ελευθεριών για την προστασία της δημόσιας υγείας, ενώ η άνιση πρόσβαση σε φάρμακα και θεραπείες αναδεικνύει δομικές ανισότητες. Στο πλαίσιο αυτό, το triage —η προτεραιοποίηση ασθενών σε συνθήκες περιορισμένων πόρων— αναδεικνύει την ανάγκη για δίκαια, διαφανή και ηθικά τεκμηριωμένα κριτήρια λήψης αποφάσεων.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Η βιοηθική εξετάζει τις βαθιές προκλήσεις που συνοδεύουν τις νέες βιοτεχνολογικές δυνατότητες. Ο γενετικός έλεγχος και το screening προσφέρουν πολύτιμη πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση, αλλά θέτουν ζητήματα ιδιωτικότητας, ψυχολογικής επιβάρυνσης και πιθανών διακρίσεων. Η κλωνοποίηση εγείρει ερωτήματα για την ταυτότητα, την ατομικότητα και τα όρια της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση. Τέλος, η προοπτική των designer babies, μέσω γονιδιακής τροποποίησης, ανοίγει τον δρόμο για θεραπείες αλλά και για ανησυχίες σχετικά με την ευγονική, τις κοινωνικές ανισότητες και την αλλοίωση της έννοιας του ανθρώπου.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

• Savulescu, J., & Giannopoulou, P. (2025). To Be Human is to Be Better: A Discussion with Julian Savulescu. Conatus - Journal of Philosophy, 10(1), 299–309. https://doi.org/10.12681/cjp.39904.
• Savulescu, J., & Protopapadakis, E. D. (2019). “Ethical Minefields” and the Voice of Common Sense: A Discussion with Julian Savulescu. Conatus - Journal of Philosophy, 4(1), 125–133. https://doi.org/10.12681/cjp.19712.
• Savulescu, J. (2001), Procreative Beneficence: Why We Should Select the Best Children. Bioethics, 15: 413-426. https://doi.org/10.1111/1467-8519.00251.

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Στη νευροηθική, η βιοηθική εξετάζει τις ηθικές προεκτάσεις των τεχνολογιών που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και τη γνωστική λειτουργία. Οι επεμβάσεις στον εγκέφαλο και η ενίσχυση γνωστικών ικανοτήτων εγείρουν ζητήματα αυτονομίας, ταυτότητας και ίσων ευκαιριών. Η νευροαπεικόνιση θέτει ερωτήματα σχετικά με την ελεύθερη βούληση και την ερμηνεία των εγκεφαλικών δεδομένων στην καθημερινή ζωή. Παράλληλα, η χρήση αλγορίθμων και big data για ιατρική διάγνωση δημιουργεί ηθικές προκλήσεις όσον αφορά την ακρίβεια, την διαφάνεια και την προστασία προσωπικών δεδομένων, καθώς και τον ρόλο των επαγγελματιών υγείας στη λήψη αποφάσεων.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στην ιατρική φέρνει σημαντικές δυνατότητες αλλά και ηθικές προκλήσεις. Η ΤΝ μπορεί να βελτιώσει τη διάγνωση, την πρόγνωση και τη διαχείριση ασθενών, προσφέροντας ταχύτερες και πιο ακριβείς αποφάσεις. Ωστόσο, εγείρονται ζητήματα διαφάνειας, υπευθυνότητας και εμπιστευτικότητας δεδομένων, καθώς και ανισοτήτων στην πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες. Η βιοηθική καλείται να καθορίσει πώς οι αλγόριθμοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν με σεβασμό στην αυτονομία των ασθενών, στην ιατρική δεοντολογία και στη δίκαιη κατανομή πόρων.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα

Περίληψη ενότητας

Τα προσωπικά δεδομένα αποτελούν κρίσιμο ζήτημα στη βιοηθική, καθώς η συλλογή, επεξεργασία και διαμοιρασμός τους αγγίζει την ιδιωτικότητα, την αυτονομία και την εμπιστοσύνη μεταξύ ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Η βιοηθική εξετάζει πώς οι πληροφορίες υγείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια, δίκαια και διαφανή τρόπο, αποφεύγοντας διακρίσεις ή κατάχρηση. Ιδιαίτερα σε περιβάλλοντα ψηφιακής υγείας, big data και τεχνητής νοημοσύνης, απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός πολιτικών προστασίας δεδομένων ώστε να διασφαλίζεται η ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και τα θεμελιώδη ηθικά δικαιώματα των ασθενών.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Πολυμέσα