Παρουσίαση/Προβολή

Περιγραφή και σκοπός μαθήματος

Σκοπός του μαθήματος είναι η εξέταση της περιόδου που έπεται της κατάρρευσης του μυκηναϊκού ανακτορικού συστήματος έως την εμφάνιση της πόλεως, του κέντρου της πολιτικής, οικονομικής ζωής και θρησκευτικής έκφρασης κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους. Η μακρά αυτή περίοδος των τεσσάρων περίπου αιώνων έχει συμβατικά χωριστεί σε δύο υπό-περιόδους, την Πρωτογεωμετρική (11^ος-10^ος αι. π.Χ.) και τη Γεωμετρική (9^ος-8^ος αι. π.Χ.). Για την κατανόηση της περιόδου είναι απαραίτητη η σύντομη προσέγγιση της τελευταίας μυκηναϊκής φάσης, όσον αφορά στις αλλαγές που είναι ήδη αρχαιολογικά αναγνώσιμες την περίοδο αυτή και καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό το χαρακτήρα των κοινωνιών κατά τη μετάβασή τους στους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους.

Στη συνέχεια, κύρια ζητήματα που θα εξεταστούν είναι η εμφάνιση και ανάπτυξη των χαρακτηριστικών της αρχαίας ελληνικής τέχνης, η εισαγωγή του αλφαβήτου, η ίδρυση των πρώτων ιερών, η επικοινωνία και οι εμπορικές συναλλαγές με την Κύπρο, την ανατολική και δυτική Μεσόγειο, ο χαρακτήρας των πρωιμότερων ελληνικών εγκαταστάσεων σε περιοχές της Ιταλίας και της Σικελίας καθώς και οι συνθήκες που οδήγησαν στην ίδρυση των πρώτων αποικιών στις ίδιες περιοχές. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στα πιο πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα και στην ερμηνεία τους μέσα στη γενικότερη προβληματική της υπό εξέταση περιόδου. Παράλληλα, απαραίτητη κρίνεται η συστηματική και συγκριτική προσέγγιση των γραπτών πηγών, και ειδικότερα των ομηρικών επών και των έργων του Ησιόδου.

Το μάθημα υποστηρίζεται από εβδομαδιαίο εργαστήριο στο Μουσείο του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας και στο αρχαιολογικό σπουδαστήριο, καθώς και από στοχευμένες επισκέψεις στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους του Κεραμεικού, της αρχαίας Αγοράς των Αθηνών και στη συλλογή μικροτεχνίας και αγγείων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Υποχρεωτική βιβλιογραφία

Boardman, J. Πρώιμη Ελληνική Αγγειογραφία (μετφ. Λ. Μπουρνιάς), Αθήνα 2001 (Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική περίοδος).

Coldstream, N. J. Γεωμετρική Ελλάδα (μετφ. Ε. Κεφαλίδου), Αθήνα 1997, σσ. 147-186, 452-474.

Μαζαράκης Αινιάν, A. Όμηρος και Αρχαιολογία, Αθήνα 2000, σσ. 64-96, 119-132, 179-198.

Osborn, R. Η γένεση της Ελλάδας. 1200 – 479 π.Χ. (μετφ. Τ. Σιέτη), Αθήνα 2000, σσ. 52-95, 122-208.

Σημαντώνη-Μπουρνιά, Ε.  Αρχαιολογία των πρώιμων ελληνικών χρόνων, Αθήνα 1997.

Περαιτέρω συμβουλευτική βιβλιογραφία

Coulié, A. La céramique grecque 1, Les manuels d’art et d’archéologie antiques, Paris 2013.

Hurwit. J. M. The art and culture of Early Greece, 1100-480 B.C. Ithaca-London. 1987: 33-124.

Landgon, S. (επιμ.). From pasture to polis. Art in the Age of Homer. Columbia-London. 1993.

Lemos, I. S. The Protogeometric Aegean. Oxford. 2002.

de Polignac, F. Η γέννηση της αρχαίας ελληνικής πόλης (μετφ. Ν. Κυριαζόπουλος), Αθήνα 2000.

Whitley, J. The archaeology of ancient Greece. Cambridge. 2001: 77-164.

Συλλογικοί τόμοι και πρακτικά συνεδρίων

Σταμπολίδης, Ν. Χρ. και Γιαννικουρή, Α. (επιμ.) Το Αιγαίο στην πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου. Ρόδος, 1-4 Νοεμβρίου 2002. Αθήνα 2004.

Mazarakis Ainian, A. (επιμ.) The “Dark Ages” revisited. Acts of an international symposium in memory of William D. E. Coulson, University of Thessaly, Volos, 14-17 June 2007. Βόλος 2011.

Vlachou, V. (επιμ.). Pots, Workshops and Early Iron Age society. Function and role of ceramics in early Greece. Etudes d’archéologie 8. ULB – CReA-Patrimoine, Βρυξέλλες 2015.