Παρουσίαση/Προβολή

1.      ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

ΚΩΔΙΚΟΣ:73ΦΛΣ12 5

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ (Ζ)

Με το μάθημα αυτό ψηλαφούμε τη διασύνδεση της ιστορίας με την γεωγραφία της ελληνικής φιλοσοφίας. Εμφορούμενοι από το πνεύμα του Οδυσσέα οι Έλληνες πάντοτε διεσπάρησαν στον γεωγραφικό χώρο, κρατώντας νήματα σύνδεσης με τον κεντρικό ελληνικό χώρο/τόπο και τρόπο. Η συνάρτηση της φιλοσοφίας με την παιδεία κατά το 17ο και 18ο αιώνα: ηθική και παιδεία με βάση την κλασική αρχαιότητα και δυτικές φιλοσοφικές τοποθετήσεις. Θετικές επιστήμες και παιδεία: κοσμολογία και φυσική φιλοσοφία από τον Αριστοτέλη, τον Newton έως τον Einstein και τους σύγχρονους. Η διάδοση της δυτικής πειραματικής φιλοσοφίας. Η εισαγωγή της νεωτερικότητας στην ελληνική παιδεία. Το πρωτείο του ανθρώπου και η ανανέωση των ανθρωπιστικών σπουδών: η συνάντηση Δύσης και Ανατολής. Ο πολιτικός φιλοσοφικός στοχασμός στο μεταίχμιο των ελληνικών και των δυτικών ιδεών. Παράδοση και πρόοδος: η αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως όργανο του συντηρητισμού και της προοδευτικότητας. Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός, «σχολή των Παρισίων» του 20ού αιώνα.

Εισαγωγή: Ο όρος Διασπορά, η φιλοσοφία της διασποράς, περίοδοι και θεματικές (1 μάθημα)

Βιβλίο αναφοράς: Σωτήρης Φουρνάρος, Προσεγγίσεις της ελληνικής φιλοσοφίας της Διασποράς, εκδ. Ταυλός, Αθήνα 2010.

Πλωτίνος και νεοπλατωνικοί (1 μάθημα)

Η αλληλεπίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας με τον Χριστιανισμό γέννησε την τελευταία φάση της ελληνικής φιλοσοφίας, που είναι γνωστή ως Νεοπλατωνισμός. Τα νεοπλατωνικά συστήματα αποτελούν τις τελευταίες εκφράσεις της ελληνικής σκέψης, στον βαθμό που αυτή είχε πλέον κατανοήσει πλήρως τον εαυτό της, δηλαδή την αρχαία θρησκεία και τον αρχαίο μύθο. Ο Νεοπλατωνισμός, λοιπόν, μια εξέλιξη της μεταφυσικής και θρησκευτικής διδασκαλίας του Πλάτωνα, του οποίου οι γνωστότεροι εκπρόσωποι ήταν ο Πλωτίνος, ο Πορφύριος, ο Ιάμβλιχος και ο Πρόκλος, υπήρξε η κύρια φιλοσοφική σχολή της Ύστερης Αρχαιότητας.

Πλήθων ο Γεμιστός, Περί αρετών (2 μαθήματα)

Εισηγητής του πλατωνισμού στη Δυτική Ευρώπη. Θα συζητήσουμε την επίδραση της διδασκαλίας του στη Φλωρεντία και γενικότερα στη Δύση.

Ο Πλήθων παρουσίασε την πλατωνική φιλοσοφία στον Κόζιμο των Μεδίκων, ο οποίος ενθουσιάστηκε και συνέλαβε την ιδέα για την ίδρυση Πλατωνικής Ακαδημίας στη Φλωρεντία, ενώ ανέθεσε στον ουμανιστή νεοπλατωνικό Μαρσίλιο Φιτσίνο την μετάφραση των έργων του Πλάτωνα και των νεοπλατωνικών στη λατινική γλώσσα.

Η σημασία του έργου Περί αρετών στην ηθική φιλοσοφία.

Έργο αναφοράς: Γεώργιος Αραμπατζής, Πλήθωνος Περί αρετών και στωική ηθική. Έρευνες για τις πηγές και τη χρονολόγηση του έργου, Φιλοσοφία, 33, 2003, σσ. 218-232.

Η συνάρτηση της φιλοσοφίας με την παιδεία κατά το 17ο και 18ο αιώνα: ηθική και παιδεία με βάση την κλασική αρχαιότητα και δυτικές φιλοσοφικές τοποθετήσεις. Θετικές επιστήμες και παιδεία. Η διάδοση της δυτικής πειραματικής φιλοσοφίας. Η εισαγωγή της νεωτερικότητας στην ελληνική παιδεία.

 Άνθιμος Γαζής (2 μαθήματα)

Ο Έλληνας της διασποράς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε αυστριακό έγγραφο των αρχών του 19ου αιώνα, είναι μία σημαντική μορφή της ελληνικής διανόησης, που συνδέθηκε με τη νεωτερικότητα και με τη νεωτερική φιλοσοφία.

Θα αναφερθούμε στα φιλοσοφικά σημεία της πειραματικής φιλοσοφίας του, καθώς ο γνωσιακός ορίζοντας του φιλοσοφείν αναπτύσσεται  μέσα από πειράματα.

Θα αναδείξουμε το ανθρωπολογικό πρωτείο, τον εμπειρισμό, τον ορθολογισμό και τον αντισκεπτικισμό της πειραματικής φιλοσοφίας. Θα αναφερθούμε στη μέθοδο απόκτησης της νεωτερικής γνώσης, στη συνεισφορά της υποθετικής μεθόδου.

Θα συζητήσουμε τη θεμελίωση των φυσικών κανόνων τόσο στην αρχαιότητα όσο και στη νεωτερικότητα. Θα συγκρίνουμε νεωτερικούς φιλοσόφους, όπως ο I. Newton με τον Αριστοτέλη, και συγκεκριμένα την υπέρβαση του αριστοτελικού συστήματος και τη μετάβαση στο νευτώνειο και θα ολοκληρώσουμε με τη συμπλήρωση της φυσικής φιλοσοφίας από τη φυσική ανθρωπολογία. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθούμε στο μεταφυσικό υπόβαθρο της πειραματικής φιλοσοφίας, την ύπαρξη της πρώτης, δημιουργικής αιτίας (της φύσης).

Θα διαπιστώσουμε τις γενικές παραμέτρους του φιλοσοφείν μέσα από πειράματα - μια φιλοσοφική διαδρομή από το αιτιατό προς το αίτιο, από το εμπειρικό προς το υπερ-εμπειρικό, από το ορθολογικό προς το υπέρλογο.

Ευγένιος Βούλγαρης, Λογική (1 μάθημα). Ο Βούλγαρης είναι εκπρόσωπος μιας νέας γενιάς λόγιων, οι οποίοι συνδέουν την εδραίωση της κοινωνικής τους θέσης με την καθιέρωση ενός νέου φιλοσοφικού προτύπου στην παιδεία της εποχής τους. Η επιδίωξη αυτή, ωστόσο, δεν υλοποιείται εν κενώ, διότι ο Βούλγαρης είναι φορέας μιας καλά θεμελιωμένης νεοαριστοτελικής παιδείας, η οποία, όλο το προηγούμενο διάστημα, είχε αποτελέσει τη βάση για μια συνεκτική ανάγνωση της φύσης. Από την άλλη ως ενεργός παράγοντας της Ορθόδοξης εκκλησίας, επιχειρεί να αναιρέσει τη διάκριση φιλοσοφίας - θεολογίας που χαρακτήριζε την κορυδαλική φιλοσοφία και να αναδείξει τη συμμετοχή του θεού στο φυσικό γίγνεσθαι.  Θα διερευνηθεί η λειτουργία του νεωτερικού πνεύματος στη Λογική του Βούλγαρη, καθώς και η οφειλή του Βούλγαρη στον Μπέικον, τον Καρτέσιο τον Βολφ.

Έργα αναφοράς:

 Παναγιώτης Νούτσος, Η λειτουργία του νεωτερικού πνεύματος στη Λογική του Βούλγαρη, 1984.

Giorgos Arambatzis, Voulgaris, Pascal et la Logique de Port-Royal, Port-Royal et la tradition chrétienne d’orient, Paris, Chroniques de Port-Royal, 2009, σσ. 9-21.

Δημήτριος Καταρτζής ή Φωτιάδης και Αδαμάντιος Κοραής  (1 μάθημα)

Ο Καταρτζής υπήρξε εμπνευστής του μεταρρυθμιστικού προγράμματος της ελληνικής παιδείας, του οποίου βασική προϋπόθεση αποτελούσε η αποδοχή του "φυσικοῦ ὕφους" ως μόνου γλωσσικού οργάνου της σχολικής πράξης. Οι απόψεις του Καταρτζή για την αγωγή, την εκπαίδευση και τη γλώσσα θα εξεταστούν  στο συγκείμενό τους, την εποχή, τις επιδράσεις της νεωτερικότητας και τη διάχυση των ιδεών του.

 Οι απόψεις του Κοραή για την παιδεία και τη γλώσσα, αν και περιέχουν πολλά νέα στοιχεία, ακολουθούν κυρίως τις γραμμές στοχασμού, που χαράχθηκαν ήδη το 18ο αιώνα από τους Έλληνες θεωρητικούς της παιδείας. Αυτό που κυρίως καταπολεμούσε ο Κοραής ήταν η έλλειψη ζωντάνιας κατά τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ενώ η επιδίωξή του ήταν να δοθεί στην αρχαία γλώσσα η δυνατότητα να ξαναζήσει και να υπηρετήσει και πάλι τη ζωή. Ειδικότερα, στη διερεύνηση της πρόσληψης των Πολιτικών του Αριστοτέλη από τον Κοραή διαγράφεται ο εκσυγχρονισμένος (των αρχών του 19ου αιώνα) ηθικοπρακτικός μετασχηματισμός της αριστοτελικής πολιτικής φιλοσοφίας.

Παράδοση και πρόοδος: η αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως όργανο του συντηρητισμού και της προοδευτικότητας. Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός, «σχολή των Παρισίων» του 20ού αιώνα (5 μαθήματα)

 Βιβλία αναφοράς:

Wolin Richard, Η Γοητεία του Ανορθολογισμού: Το ειδύλλιο της Διανόησης με τον φασισμό από τον Νίτσε στον μεταμοντερνισμό.

Παναγιώτα Βάσση, Ο «πολιτικός άνθρωπος» στο έργο του Κώστα Παπαϊωάννου.

Στο μεταπολεμικό Παρίσι αναπτύσσεται μία ποικιλία τάσεων, «αναγνώσεων» του κλασικού. Θα παρουσιαστούν οι  δύο τάσεις: α) οι ελληνιστές, β) οι μεταμοντέρνοι φιλόσοφοι. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται οι εκπρόσωποι της λεγόμενης «παρισινής σχολής» με ηγετικές μορφές τους Αλέν Σναπ και Πιερ Βιντάλ-Νακέ, εκδότες της Journal de la commune étudiante. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται οι κριτικοί και της δημοκρατίας και του Διαφωτισμού, ορισμένοι εκ των οποίων καταλήγουν σε μία αντι-ουμανιστική θεώρηση. Εδώ, εντοπίζονται τα έργα του Ντεριντά (κυρίως το δοκίμιο-ομολογία του Ντεριντά, «Nous autres grecs»),  του Λακάν και του Φουκό.

Οι δύο αυτές βασικές κατηγορίες στη γαλλική σκέψη - χονδρικά οι κλασικιστές, ελληνιστές, δημοκράτες από τη μια και οι δομιστές, μεταδομιστές, μεταμοντέρνοι από την άλλη- παρά τις βασικές διαφορές τους, επαναφέρουν στην πολιτική φιλοσοφία βασικά ζητήματα και ανανεώνουν την πολιτική σκέψη: το ζήτημα της πολιτικής ταυτότητας για τον Βερνάν, τη «δικαιοσύνη» για τον Ντεριντά, την «ηθική» για το Λακάν, την απελευθέρωση από την καταπίεση για τον Φουκό.

Στο πλαίσιο αυτής της «παρισινής σχολής» εγκιβωτίζεται και η τριάδα των φιλοσόφων του «Mataroa», δηλαδή η «Σχολή των Παρισίων» των Ελλήνων διανοουμένων που διέφυγαν με γαλλική υποτροφία στο Παρίσι, τον Δεκέμβριο του 1945. Πρόκειται κυρίως για τους Κορνήλιο Καστοριάδη, Κώστα Παπαϊωάννου, Κώστα Αξελό.

Θα αναδειχθεί ότι, παρά τις διαφοροποιήσεις τους, ανανεώνουν την πολιτική σκέψη και ειδικά οι δύο πρώτοι, επιστρέφουν στο κλασικό για την ανανέωση της πολιτικής σε έναν χειραφετητικό προσανατολισμό. Η έννοια της αυτονομίας στον Καστοριάδη, η κοινή στόχευση για την ανάδειξη της άρρηκτης σχέσης μεταξύ τραγωδίας και δημοκρατίας σε Καστοριάδη και Παπαϊωάννου, η θεατροκρατία στον Παπαϊωάννου, αλλά και η κριτική τους στον μαρξισμό αποτελούν σημαντικές παραμέτρους αυτής της ανοιχτής, δημοκρατικής και χειραφετητικής προσέγγισης της αρχαίας φιλοσοφίας. Ειδική αναφορά θα γίνει στα «φροντιστήρια» του Τσάτσου, αλλά και στους «Αγησιλαίους», ομάδες προβληματισμού και μελέτης στις οποίες εντάχθηκαν πρώιμα οι στοχαστές (νεανικά έτη, συγκρότηση σκέψης).

1.      ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

ΚΩΔΙΚΟΣ:73ΦΛΣ12 5

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ (Ζ)

Με το μάθημα αυτό ψηλαφούμε τη διασύνδεση της ιστορίας με την γεωγραφία της ελληνικής φιλοσοφίας. Εμφορούμενοι από το πνεύμα του Οδυσσέα οι Έλληνες πάντοτε διεσπάρησαν στον γεωγραφικό χώρο, κρατώντας νήματα σύνδεσης με τον κεντρικό ελληνικό χώρο/τόπο και τρόπο. Η συνάρτηση της φιλοσοφίας με την παιδεία κατά το 17ο και 18ο αιώνα: ηθική και παιδεία με βάση την κλασική αρχαιότητα και δυτικές φιλοσοφικές τοποθετήσεις. Θετικές επιστήμες και παιδεία: κοσμολογία και φυσική φιλοσοφία από τον Αριστοτέλη, τον Newton έως τον Einstein και τους σύγχρονους. Η διάδοση της δυτικής πειραματικής φιλοσοφίας. Η εισαγωγή της νεωτερικότητας στην ελληνική παιδεία. Το πρωτείο του ανθρώπου και η ανανέωση των ανθρωπιστικών σπουδών: η συνάντηση Δύσης και Ανατολής. Ο πολιτικός φιλοσοφικός στοχασμός στο μεταίχμιο των ελληνικών και των δυτικών ιδεών. Παράδοση και πρόοδος: η αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως όργανο του συντηρητισμού και της προοδευτικότητας. Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός, «σχολή των Παρισίων» του 20ού αιώνα.

Εισαγωγή: Ο όρος Διασπορά, η φιλοσοφία της διασποράς, περίοδοι και θεματικές (1 μάθημα)

Βιβλίο αναφοράς: Σωτήρης Φουρνάρος, Προσεγγίσεις της ελληνικής φιλοσοφίας της Διασποράς, εκδ. Ταυλός, Αθήνα 2010.

Πλωτίνος και νεοπλατωνικοί (1 μάθημα)

Η αλληλεπίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας με τον Χριστιανισμό γέννησε την τελευταία φάση της ελληνικής φιλοσοφίας, που είναι γνωστή ως Νεοπλατωνισμός. Τα νεοπλατωνικά συστήματα αποτελούν τις τελευταίες εκφράσεις της ελληνικής σκέψης, στον βαθμό που αυτή είχε πλέον κατανοήσει πλήρως τον εαυτό της, δηλαδή την αρχαία θρησκεία και τον αρχαίο μύθο. Ο Νεοπλατωνισμός, λοιπόν, μια εξέλιξη της μεταφυσικής και θρησκευτικής διδασκαλίας του Πλάτωνα, του οποίου οι γνωστότεροι εκπρόσωποι ήταν ο Πλωτίνος, ο Πορφύριος, ο Ιάμβλιχος και ο Πρόκλος, υπήρξε η κύρια φιλοσοφική σχολή της Ύστερης Αρχαιότητας.

Πλήθων ο Γεμιστός, Περί αρετών (2 μαθήματα)

Εισηγητής του πλατωνισμού στη Δυτική Ευρώπη. Θα συζητήσουμε την επίδραση της διδασκαλίας του στη Φλωρεντία και γενικότερα στη Δύση.

Ο Πλήθων παρουσίασε την πλατωνική φιλοσοφία στον Κόζιμο των Μεδίκων, ο οποίος ενθουσιάστηκε και συνέλαβε την ιδέα για την ίδρυση Πλατωνικής Ακαδημίας στη Φλωρεντία, ενώ ανέθεσε στον ουμανιστή νεοπλατωνικό Μαρσίλιο Φιτσίνο την μετάφραση των έργων του Πλάτωνα και των νεοπλατωνικών στη λατινική γλώσσα.

Η σημασία του έργου Περί αρετών στην ηθική φιλοσοφία.

Έργο αναφοράς: Γεώργιος Αραμπατζής, Πλήθωνος Περί αρετών και στωική ηθική. Έρευνες για τις πηγές και τη χρονολόγηση του έργου, Φιλοσοφία, 33, 2003, σσ. 218-232.

Η συνάρτηση της φιλοσοφίας με την παιδεία κατά το 17ο και 18ο αιώνα: ηθική και παιδεία με βάση την κλασική αρχαιότητα και δυτικές φιλοσοφικές τοποθετήσεις. Θετικές επιστήμες και παιδεία. Η διάδοση της δυτικής πειραματικής φιλοσοφίας. Η εισαγωγή της νεωτερικότητας στην ελληνική παιδεία.

 Άνθιμος Γαζής (2 μαθήματα)

Ο Έλληνας της διασποράς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε αυστριακό έγγραφο των αρχών του 19ου αιώνα, είναι μία σημαντική μορφή της ελληνικής διανόησης, που συνδέθηκε με τη νεωτερικότητα και με τη νεωτερική φιλοσοφία.

Θα αναφερθούμε στα φιλοσοφικά σημεία της πειραματικής φιλοσοφίας του, καθώς ο γνωσιακός ορίζοντας του φιλοσοφείν αναπτύσσεται  μέσα από πειράματα.

Θα αναδείξουμε το ανθρωπολογικό πρωτείο, τον εμπειρισμό, τον ορθολογισμό και τον αντισκεπτικισμό της πειραματικής φιλοσοφίας. Θα αναφερθούμε στη μέθοδο απόκτησης της νεωτερικής γνώσης, στη συνεισφορά της υποθετικής μεθόδου.

Θα συζητήσουμε τη θεμελίωση των φυσικών κανόνων τόσο στην αρχαιότητα όσο και στη νεωτερικότητα. Θα συγκρίνουμε νεωτερικούς φιλοσόφους, όπως ο I. Newton με τον Αριστοτέλη, και συγκεκριμένα την υπέρβαση του αριστοτελικού συστήματος και τη μετάβαση στο νευτώνειο και θα ολοκληρώσουμε με τη συμπλήρωση της φυσικής φιλοσοφίας από τη φυσική ανθρωπολογία. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθούμε στο μεταφυσικό υπόβαθρο της πειραματικής φιλοσοφίας, την ύπαρξη της πρώτης, δημιουργικής αιτίας (της φύσης).

Θα διαπιστώσουμε τις γενικές παραμέτρους του φιλοσοφείν μέσα από πειράματα - μια φιλοσοφική διαδρομή από το αιτιατό προς το αίτιο, από το εμπειρικό προς το υπερ-εμπειρικό, από το ορθολογικό προς το υπέρλογο.

Ευγένιος Βούλγαρης, Λογική (1 μάθημα). Ο Βούλγαρης είναι εκπρόσωπος μιας νέας γενιάς λόγιων, οι οποίοι συνδέουν την εδραίωση της κοινωνικής τους θέσης με την καθιέρωση ενός νέου φιλοσοφικού προτύπου στην παιδεία της εποχής τους. Η επιδίωξη αυτή, ωστόσο, δεν υλοποιείται εν κενώ, διότι ο Βούλγαρης είναι φορέας μιας καλά θεμελιωμένης νεοαριστοτελικής παιδείας, η οποία, όλο το προηγούμενο διάστημα, είχε αποτελέσει τη βάση για μια συνεκτική ανάγνωση της φύσης. Από την άλλη ως ενεργός παράγοντας της Ορθόδοξης εκκλησίας, επιχειρεί να αναιρέσει τη διάκριση φιλοσοφίας - θεολογίας που χαρακτήριζε την κορυδαλική φιλοσοφία και να αναδείξει τη συμμετοχή του θεού στο φυσικό γίγνεσθαι.  Θα διερευνηθεί η λειτουργία του νεωτερικού πνεύματος στη Λογική του Βούλγαρη, καθώς και η οφειλή του Βούλγαρη στον Μπέικον, τον Καρτέσιο τον Βολφ.

Έργα αναφοράς:

 Παναγιώτης Νούτσος, Η λειτουργία του νεωτερικού πνεύματος στη Λογική του Βούλγαρη, 1984.

Giorgos Arambatzis, Voulgaris, Pascal et la Logique de Port-Royal, Port-Royal et la tradition chrétienne d’orient, Paris, Chroniques de Port-Royal, 2009, σσ. 9-21.

Δημήτριος Καταρτζής ή Φωτιάδης και Αδαμάντιος Κοραής  (1 μάθημα)

Ο Καταρτζής υπήρξε εμπνευστής του μεταρρυθμιστικού προγράμματος της ελληνικής παιδείας, του οποίου βασική προϋπόθεση αποτελούσε η αποδοχή του "φυσικοῦ ὕφους" ως μόνου γλωσσικού οργάνου της σχολικής πράξης. Οι απόψεις του Καταρτζή για την αγωγή, την εκπαίδευση και τη γλώσσα θα εξεταστούν  στο συγκείμενό τους, την εποχή, τις επιδράσεις της νεωτερικότητας και τη διάχυση των ιδεών του.

 Οι απόψεις του Κοραή για την παιδεία και τη γλώσσα, αν και περιέχουν πολλά νέα στοιχεία, ακολουθούν κυρίως τις γραμμές στοχασμού, που χαράχθηκαν ήδη το 18ο αιώνα από τους Έλληνες θεωρητικούς της παιδείας. Αυτό που κυρίως καταπολεμούσε ο Κοραής ήταν η έλλειψη ζωντάνιας κατά τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ενώ η επιδίωξή του ήταν να δοθεί στην αρχαία γλώσσα η δυνατότητα να ξαναζήσει και να υπηρετήσει και πάλι τη ζωή. Ειδικότερα, στη διερεύνηση της πρόσληψης των Πολιτικών του Αριστοτέλη από τον Κοραή διαγράφεται ο εκσυγχρονισμένος (των αρχών του 19ου αιώνα) ηθικοπρακτικός μετασχηματισμός της αριστοτελικής πολιτικής φιλοσοφίας.

Παράδοση και πρόοδος: η αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως όργανο του συντηρητισμού και της προοδευτικότητας. Μοντερνισμός και μεταμοντερνισμός, «σχολή των Παρισίων» του 20ού αιώνα (5 μαθήματα)

 Βιβλία αναφοράς:

Wolin Richard, Η Γοητεία του Ανορθολογισμού: Το ειδύλλιο της Διανόησης με τον φασισμό από τον Νίτσε στον μεταμοντερνισμό.

Παναγιώτα Βάσση, Ο «πολιτικός άνθρωπος» στο έργο του Κώστα Παπαϊωάννου.

Στο μεταπολεμικό Παρίσι αναπτύσσεται μία ποικιλία τάσεων, «αναγνώσεων» του κλασικού. Θα παρουσιαστούν οι  δύο τάσεις: α) οι ελληνιστές, β) οι μεταμοντέρνοι φιλόσοφοι. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται οι εκπρόσωποι της λεγόμενης «παρισινής σχολής» με ηγετικές μορφές τους Αλέν Σναπ και Πιερ Βιντάλ-Νακέ, εκδότες της Journal de la commune étudiante. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται οι κριτικοί και της δημοκρατίας και του Διαφωτισμού, ορισμένοι εκ των οποίων καταλήγουν σε μία αντι-ουμανιστική θεώρηση. Εδώ, εντοπίζονται τα έργα του Ντεριντά (κυρίως το δοκίμιο-ομολογία του Ντεριντά, «Nous autres grecs»),  του Λακάν και του Φουκό.

Οι δύο αυτές βασικές κατηγορίες στη γαλλική σκέψη - χονδρικά οι κλασικιστές, ελληνιστές, δημοκράτες από τη μια και οι δομιστές, μεταδομιστές, μεταμοντέρνοι από την άλλη- παρά τις βασικές διαφορές τους, επαναφέρουν στην πολιτική φιλοσοφία βασικά ζητήματα και ανανεώνουν την πολιτική σκέψη: το ζήτημα της πολιτικής ταυτότητας για τον Βερνάν, τη «δικαιοσύνη» για τον Ντεριντά, την «ηθική» για το Λακάν, την απελευθέρωση από την καταπίεση για τον Φουκό.

Στο πλαίσιο αυτής της «παρισινής σχολής» εγκιβωτίζεται και η τριάδα των φιλοσόφων του «Mataroa», δηλαδή η «Σχολή των Παρισίων» των Ελλήνων διανοουμένων που διέφυγαν με γαλλική υποτροφία στο Παρίσι, τον Δεκέμβριο του 1945. Πρόκειται κυρίως για τους Κορνήλιο Καστοριάδη, Κώστα Παπαϊωάννου, Κώστα Αξελό.

Θα αναδειχθεί ότι, παρά τις διαφοροποιήσεις τους, ανανεώνουν την πολιτική σκέψη και ειδικά οι δύο πρώτοι, επιστρέφουν στο κλασικό για την ανανέωση της πολιτικής σε έναν χειραφετητικό προσανατολισμό. Η έννοια της αυτονομίας στον Καστοριάδη, η κοινή στόχευση για την ανάδειξη της άρρηκτης σχέσης μεταξύ τραγωδίας και δημοκρατίας σε Καστοριάδη και Παπαϊωάννου, η θεατροκρατία στον Παπαϊωάννου, αλλά και η κριτική τους στον μαρξισμό αποτελούν σημαντικές παραμέτρους αυτής της ανοιχτής, δημοκρατικής και χειραφετητικής προσέγγισης της αρχαίας φιλοσοφίας. Ειδική αναφορά θα γίνει στα «φροντιστήρια» του Τσάτσου, αλλά και στους «Αγησιλαίους», ομάδες προβληματισμού και μελέτης στις οποίες εντάχθηκαν πρώιμα οι στοχαστές (νεανικά έτη, συγκρότηση σκέψης).