Παρουσίαση/Προβολή

(ΣΦ2 Μεταπτυχιακό) -  ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ

Περιγραφή Μαθήματος

1. Συνοπτική Περιγραφή

Η δομή του μαθήματος αποτελεί έναν συνδυασμό θεμάτων Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Ιστορίας της Επιστήμης, Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Φιλοσοφίας της Φυσικής.

Θα παρακολουθήσουμε, μέσω ορισμένων κεντρικών σταθμών, την εξελικτική πορεία των εννοιών του χώρου και του χρόνου από τον Αριστοτέλη έως σήμερα. Απαιτήθηκαν περίπου 2500 χρόνια έντονων πνευματικών αναζητήσεων  ---συχνά καινοτόμων, μεταβάλλοντας την αντίληψή μας για τον κόσμο---  ώστε να έχουμε μια ικανοποιητική θεωρία για τον χώρο και τον χρόνο, η οποία είναι σε εξέλιξη.

Χώρος και χρόνος είναι έννοιες ενσωματωμένες στην καθημερινότητα της γλώσσας. Αναλογιστείτε όμως το εξής αφοπλιστικό ερώτημα: Τι είναι πράγματι ο χώρος, τι είναι πράγματι ο χρόνος, υπάρχουν σχέσεις εξάρτησης μεταξύ τους; Ο χώρος, για παράδειγμα, είναι αυτόνομη οντότητα, η απεριόριστη σκηνή επί της οποίας εκτυλίσσονται τα φαινόμενα, όπως πρεσβεύει η νευτώνεια υποστασιοκρατική αντίληψη, ή ο χώρος μπορεί να εκληφθεί μόνο ως ένα σύνολο διατάξεων, ως ένα σύστημα σχέσεων ανάμεσα στα υλικά αντικείμενα, κατά τη σχεσιοκρατική αντίληψη των Leibniz, Berkley, Mach και των συγχρόνων τους;

Ακόμη, είναι ο χώρος και ο χρόνος αντικειμενικά χαρακτηριστικά της φυσικής πραγματικότητας ικανά να διαπιστωθούν μέσω φυσικών διαδικασιών, της παρατήρησης και του πειράματος, ή χώρος και χρόνος είναι a priori προεμπειρικές μορφές της ανθρώπινης εποπτείας που προϋποτίθενται για την οργάνωση της εμπειρίας, σύμφωνα με την αντίληψη του Kant;

Οι απαντήσεις της σύγχρονης φυσικής στα προηγούμενα ερωτήματα επέφεραν εννοιολογική τομή έναντι του κλασικού προτύπου. Σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας, χώρος και χρόνος δεν είναι έννοιες απόλυτες. Χώρος και χρόνος σχετικοποιούνται και συσχετίζονται. Πλέον, ο χώρος, ο χρόνος, η ύλη και η κίνηση αποτελούν οργανική ενότητα, η οποία υπόκειται σε δυναμική σχέση αλληλοκαθορισμού. Η ανομοιόμορφη κατανομή της κοσμικής ύλης καθορίζει τη μετρική δομή του χώρου, μεταβαλλόμενης καμπυλότητας, ενώ αυτή με τη σειρά της προσδιορίζει τους δυνατούς τρόπους κίνησης της ύλης.

Η παρακολούθηση του μαθήματος δεν προϋποθέτει εξειδικευμένες γνώσεις σύγχρονων μαθηματικών και φυσικής, όσο χρήσιμη και αν είναι αυτή η γνώση για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων θεμάτων. Όπου ανακύπτουν ανάλογα θέματα, συνοδεύονται από διεξοδική ανάλυση.

 

2. Τρόπος αξιολόγησης

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται μέσω γραπτής εργασίας.

 

3. Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Καρακώστας, Β., Φιλοσοφία της Φυσικής: Χώρος και Χρόνος, Κβαντική Θεωρία και Πραγματικότητα, Gutenberg, 2024.
• Norton, J.D., Φιλοσοφία του Χώρου και του Χρόνου, στο M. H. Salmon et. al., Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης, Ηράκλειο: ΠΕΚ, σσ. 249-316, 1998.
• Eddington, A., Χώρος, Χρόνος και Βαρύτητα, Αθήνα: Λέξημα, 1995.
• Καρακώστας, Β., Γνωσιολογικός Σχετικισμός και Θεωρία Σχετικότητας, στο Δ. Σφενδόνη-Μέντζου (επιμ.), Φιλοσοφία των Επιστημών, Εκδ. Ζήτη, σσ. 83-99, 2008.
• Callender, C., Hoefer, C., Philosophy of Space-Time Physics, στο Machamer et al., The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, Oxford: Blackwell, σσ. 173-198, 2002.
• Sklar, L., Space, Time and Space-Time, Berkeley: University of California Press, 1974.
• Friedman, M., Foundations of Space-Time Theories: Relativistic Physics and Philosophy of Science, Princeton, NJ: Princeton University Press, 1983.
• Jammer, M., Concepts of Simultaneity: From Antiquity to Einstein and Beyond, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2006.

 

Ορισμένες από τις δημοσιευμένες εργασίες μου στη Φιλοσοφία Χώρου-Χρόνου ανακτώνται άμεσα από την ιστοσελίδα

https://uoa.academia.edu/VassiliosKarakostas

Ημερομηνία δημιουργίας

Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2020