Παρουσίαση/Προβολή

(86Υ05) -  Στέφανος Ρέγκας

Περιγραφή Μαθήματος

Η ανθρώπινη συνθήκη ενέχει αναπόδραστα τον στοχασμό περί της ηθικής, ο οποίος διέπεται από μια σειρά εντάσεων, η αποσαφήνιση των οποίων μπορεί να αποβεί καίρια για τον προσανατολισμό στην πράξη. Ταυτόχρονα, η ιστορία της φιλοσοφίας είναι καταστατικά παρούσα στην ηθική σκέψη, καθώς τα κομβικά της ερωτήματα είναι αναπόφευκτο να επανέρχονται παρά τις όποιες κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές, επιστημονικές και τεχνολογικές μεταβολές. Υπό το πρίσμα αυτό, ο Αριστοτέλης, ο Kant ή ο κλασικός ωφελιμισμός δεν αποτελούν απαρχαιωμένα συστήματα σκέψης, αλλά λειτουργούν ως αρχέτυπα θεμελιωδών ηθικών θεωρήσεων, τα οποία συνεχίζουν να διαμορφώνουν τη σύγχρονη σκέψη περί ηθικής, και να επηρεάζουν τις πράξεις και τις προοπτικές των ηθικών υποκειμένων. Δεδομένων των παραπάνω, η προτεινόμενη συστηματική εισαγωγή στην ηθική διαιρείται σε δύο σκέλη. Στο πρώτο μέρος του εξαμήνου θα παρακολουθήσουμε κάποιους καίριους σταθμούς στην ιστορία της ηθικής φιλοσοφίας, όπως οι αντιλήψεις του Αριστοτέλη, ορισμένες ηθικές θεωρήσεις της πρώιμης νεωτερικότητας, η πρακτική φιλοσοφία του Kant, ο κλασικός ωφελιμισμός, και η γενεαλογική κριτική του Nietzsche, οι οποίες θα λειτουργήσουν ως αντιπροσωπευτικά δείγματα θέσεων που επανέρχονται τακτικά στην ηθική φιλοσοφία. Στο δεύτερο μέρος του εξαμήνου, με τα ιστορικά εφόδια υπό μάλης, θα εξετάσουμε μια σειρά από κομβικά –κυρίως σύγχρονα– προβλήματα της ηθικής φιλοσοφίας. Πιο συγκεκριμένα, θα μας απασχολήσουν θεματικές όπως η ηθική σκέψη για τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων, ζητήματα που ανακύπτουν σχετικά με τις νέες τεχνολογίες αναπαραγωγής, η προβληματική του εθελούσιου θανάτου (ευθανασία, αυτοκτονία), ορισμένες τρέχουσες φεμινιστικές ηθικές θεωρήσεις, οι επιπλοκές που παρουσιάζουν οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, αλλά και μια συζήτηση σχετικά με συμβάντα που φέρνουν την ηθική φιλοσοφία στα όριά της, όπως ο πόλεμος και η εξολόθρευση.

 

Αυτή η διττή εξέταση της ηθικής φιλοσοφίας και των εφαρμογών της θα λειτουργήσει ως έναυσμα για την πραγμάτευση μιας σειράς ερωτημάτων, μεταξύ των οποίων και τα εξής:

 

• Πώς σχετίζεται η φιλοσοφία με την ηθική; Διέπεται το σύνολο της ηθικής σκέψης από φιλοσοφικές προκείμενες; Υπάρχει μονοσήμαντη σχέση μεταξύ μεταφυσικών ή γνωσιολογικών παραδοχών και ηθικών θέσεων;
• Ποιος είναι ο ρόλος της ιστορίας της φιλοσοφίας στην ηθική σκέψη; Υπάρχουν αμιγώς παρωχημένες φιλοσοφικές ηθικές θεωρήσεις; Πώς σχετίζεται η ηθική με την ιστορία, και πώς σχετίζεται με την επιστήμη;
• Υπάρχει απόλυτη ηθική αλήθεια; Πώς εξηγούνται οι ριζικές αποκλίσεις μεταξύ ηθικών φιλοσοφιών; Τι τύπους ηθικού σχετικισμού μπορούμε να εντοπίσουμε, και πώς διακρίνονται μεταξύ τους;
• Ποιος είναι ο ρόλος της επιχειρηματολογίας στην ηθική σκέψη; Υπάρχουν όρια στα ηθικά επιχειρήματα; Υπάρχει δυνατότητα σαφούς ορισμού του ηθικού υποκειμένου;

Ημερομηνία δημιουργίας

Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2025