Παρουσίαση/Προβολή

(86ΥΕΦ08) -  Μαριαλένα Καραμπάτσου

Περιγραφή Μαθήματος

Η θεωρητική φιλοσοφία του Καντ μέσα από την Κριτική του Καθαρού Λόγου

Το μάθημα εστιάζει σε ένα θεμελιώδες κείμενο της νεότερης φιλοσοφίας του 18^ου αιώνα, την Κριτική του Καθαρού Λόγου του Immanuel Kant, προσφέροντας μια εισαγωγή και, εν μέρει εμβάθυνση, σε βασικά στοιχεία της καντιανής θεωρητικής φιλοσοφίας.

Τι μπορώ να γνωρίζω; Τι οφείλω να κάνω; Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω; Αυτά είναι ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα της κριτικής φιλοσοφίας του Καντ, με το πρώτο να αποτελεί το κομβικό ερώτημα της θεωρητικής φιλοσοφίας του.

Το ερώτημα αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της πρώτης Κριτικής, την Κριτική του Καθαρού Λόγου, όπου εξετάζεται η δυνατότητα και τα όρια μιας ανεξάρτητης από την εμπειρία γνώσης. Κατά την αναμέτρηση με το ερώτημα αυτό, ο Καντ πραγματεύεται κομβικά και ιδιαίτερα διαφιλονικούμενα ζητήματα μεταφυσικής και γνωσιοθεωρίας: Ποια είναι η φύση του χώρου και του χρόνου; Νομιμοποιούμαστε να μιλάμε για αναγκαίους αιτιακούς δεσμούς; Μπορούμε να αποδείξουμε με επιχειρήματα την ύπαρξη του Θεού; Η αναμέτρηση με τέτοια ερωτήματα οδηγεί σε μια εν μέρει καταφατική και εν μέρει αρνητική απάντηση σε σχέση με τη δυνατότητα μιας ανεξάρτητης από την εμπειρία γνώσης. Χαρακτηριστική συνέπεια της όλης καντιανής επιχειρηματολογίας είναι η θέση πως δεν έχουμε γνωστική πρόσβαση σε μια ανεξάρτητη από τα υποκείμενα πραγματικότητα· γνωρίζουμε την πραγματικότητα μόνο ως «φαινόμενο», όχι ως «πράγμα καθεαυτό».

Στο μάθημα βρίσκονται στο επίκεντρο όλες αυτές οι όψεις του καντιανού προγράμματος, όπως προκύπτουν από το θεμελιώδες έργο της καντιανής θεωρητικής φιλοσοφίας, την πρώτη Κριτική. Το μάθημα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην κριτική που έχει ασκηθεί μέσα στους αιώνες σε καντιανά επιχειρήματα και ευρύτερες όψεις του καντιανού προγράμματος, με θεματοποίηση και προκλήσεων που προκύπτουν από σύγχρονες εξελίξεις στην επιστήμη και την φιλοσοφία. Επίσης, έμφαση δίνεται στην εξοικείωση με ερμηνευτικές διχογνωμίες σε σχέση με την θεωρητική φιλοσοφία του Καντ, όπως αποτυπώνεται στη σύγχρονη ερευνητική βιβλιογραφία, και η οποία συχνά συνδέεται με ζητήματα φιλοσοφικής κριτικής. Στο πλαίσιο του μαθήματος θεματοποιούνται επίσης ζητήματα σε σχέση με τον «κανόνα» στην ιστορία της φιλοσοφίας και τον ρόλο της ενασχόλησης με τον Καντ εντός ενός νέου, πιο διευρυμένου και συμπεριληπτικού κανόνα.

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2025