Παρουσίαση/Προβολή

(PPP780) -  Μιχαήλ Πάγκαλος

Περιγραφή Μαθήματος

«Ο αναγκαίος δρόμος που οδηγεί προς μια γνώση απόλυτα θεμελιωμένη (με το υψηλότερο νόημα του όρου) ή, πράγμα που είναι το ίδιο, προς μια φιλοσοφική γνώση, είναι αυτός μιας καθολικής αυτογνωσίας, καταρχάς μιας αυτογνωσίας της μονάδος και, στη συνέχεια, της κοινότητας των μονάδων. [...] Noli foras ire, μας λέει ο Αυγουστίνος, in te redi, in interiore homine habitat veritas [Μην επιθυμείς να ζεις έξω, επίστρεψε στον εαυτό σου, η αλήθεια κατοικεί στον εσωτερικό άνθρωπο]»

Έντμουντ Χούσσερλ, Καρτεσιανοί Στοχασμοί, 1929.

 

Τόσο ο Έντμουντ Χούσσερλ [1859-1938] όσο και ο Λούντβιχ Βίττγκενστάιν [1889-1951] αναζήτησαν μια φιλοσοφία της γλώσσας. Αν η αναζήτησή τους αυτή εδράζεται στο κοινό υπέδαφος μιας κριτικής του εμπειρισμού, οι δρόμοι που παίρνουν, ωστόσο, είναι πολύ διαφορετικοί: ο Χούσσερλ ξεκινά από την έννοια της υποκειμενικότητας ως συνείδησης, μονάδας και ενότητας, για να αναζητήσει έπειτα το ξεπέρασμά της στην ιδέα της διυποκειμενικότητας, στη γλώσσα και τον βιόκοσμο. Αποτελεί κοινή παραδοχή, ωστόσο, σήμερα ότι το έργο του Χούσσερλ παρέμεινε φιλοσοφικά ανεκπλήρωτο. Θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τους λόγους για την «αποτυχία» αυτή του χουσσερλιανού προγράμματος.

 

Ο Βίττγκενστάιν –εδώ αναφερόμαστε στην ώριμη, δεύτερη περίοδο του έργου του– ξεκινά, αντίθετα, από τις έννοιες του γλωσσικού παιχνιδιού, της πρακτικής και της χρήσης, για να αναζητήσει επίσης μια φιλοσοφία της γλώσσας. Στη διάρκεια αυτού του μαθήματος, θα δούμε λοιπόν πώς το αίτημα αυτό πράγματι εκπληρώνεται μέσα στη φιλοσοφία του ύστερου Βιττγκενστάιν. Ταυτόχρονα θα μελετήσουμε ποια έννοια υποκειμενικότητας μπορεί να αναδυθεί από το έργο του και θα την αντιπαραβάλλουμε προς τις έννοιες της υποκειμενικότητας και της γλώσσας που συναντάμε στο έργο του Χάιντεγκερ[1] («η γλώσσα είναι ο οίκος του είναι»), του Λεβινάς[2] («η γλώσσα είναι το ίχνος του Άλλου») και της Σιμόνης Βέιλ[3] («η βουβή και υπόκωφη κραυγή των δυστυχισμένων»). Ταυτόχρονα θα επεκταθούμε και στη διδακτική αξιοποίηση λογοτεχνικών κειμένων και, με αυτήν την αφετηρία, θα θέσουμε το ερώτημα σχετικά με το αν υπάρχει μια «γλώσσα των συναισθημάτων» και  της ηθικής ζωής.

 

Στην πορεία του μαθήματος θα προσπαθήσουμε να διαλευκάνουμε και ερωτήματα όπως τα ακόλουθα: «πώς συνδέεται η γλώσσα με τη μη γλωσσική πραγματικότητα;», «τι είναι η σχέση αναφοράς;», «τι είναι το γλωσσικό νόημα;», κλπ.

 

Το μάθημα θα εξεταστεί με γραπτή εργασία.

 

Θα λειτουργήσει άμεσα και η πλατφόρμα της ηλεκτρονικής τάξης, στην οποία θα πρέπει να γραφτείτε.

 

Βιβλιογραφία στον Εύδοξο:

      1) Τσαρλς Ταίυλορ [Charles Taylor], Πηγές του Εαυτού, Η γένεση της νεωτερικής ταυτότητας, μτφρ. Ξενοφών Κομνηνός, Ίνδικτος 2007.            Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 1887.

       2) Εμμανουέλ Λεβινάς, Ολότητα και άπειρο, μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, Εξάντας 1989, Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 77120373

 

[1] Μάρτιν Χάιντεγκερ, 1889-1976.

[2] Εμμανουήλ Λεβινάς, 1905-1995.

[3] Σιμόν Βέιλ, 1909-1943.

Ημερομηνία δημιουργίας

Παρασκευή 1 Μαρτίου 2019