Παρουσίαση/Προβολή

(431092) -  Μανώλης Πατηνιώτης

Περιγραφή Μαθήματος

ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ, είναι ένα νέο διεπιστημονικό πεδίο, το οποίο συγκροτήθηκε σταδιακά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το πλαίσιο στο οποίο συγκροτήθηκε αφορούσε μια συνθήκη γενικευμένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας και, κυρίως, ένα απειλητικό και επισφαλές μέλλον εξαιτίας της ανάπτυξης των πυρηνικών. Στην συνέχεια, ωστόσο, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1960, η σκέψη για το μέλλον άρχισε να αποκτά ακαδημαϊκή υπόσταση και διάφοροι στοχαστές άρχισαν να παράγουν θεωρητικό λόγο για το συγκεκριμένο πεδίο. Τόσο η έννοια του μέλλοντος όσο και η έννοια της πρόγνωσης τοποθετήθηκαν σε διαφορετική βάση. Η βασική ιδέα είναι ότι οι Σπουδές Μέλλοντος δεν αφορούν την πρόβλεψη του μέλλοντος. Αυτό στο οποίο εστιάζουν κυρίως είναι η συστηματική διερεύνηση πολλαπλών πιθανών και εύλογων μελλοντικών σεναρίων. Αυτό σημαίνει ότι το ενδιαφέρον τους επικεντρώνεται στο παρόν και στις δυνατότητες που ενυπάρχουν σε αυτό. Το μέλλον δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε, αλλά μπορούμε να γνωρίσουμε τα δυνητικά μέλλοντα που φωλιάζουν στο παρόν, και να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να βελτιώσουμε τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το παρόν. Εξού και ο πληθυντικός: Futures Studies. Δεν πρόκειται περί της πρόβλεψης του ενός, αναπόφευκτου μέλλοντος, αλλά για τη χαρτογράφηση της δυνητικότητας του χρόνου.

 

Όπως είναι εύλογο, οι Σπουδές Μέλλοντος γρήγορα αποτέλεσαν εργαλείο για οργανισμούς, κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και δυνάμεις ασφαλείας. Όσον αφορά την τελευταία κατηγορία, οι θεωρητικοί αναφέρουν ως ακραίο παράδειγμα την παρανοϊκή δήλωση του πρώην υπουργού άμυνας των ΗΠΑ Donald Rumsfeld: «Οι αναφορές που λένε ότι κάτι δεν έχει συμβεί είναι πάντα ενδιαφέρουσες για μένα, γιατί όπως ξέρουμε, υπάρχουν γνωστά γνωστά· υπάρχουν, δηλαδή, πράγματα που ξέρουμε ότι ξέρουμε. Γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχουν γνωστά άγνωστα· δηλαδή ξέρουμε ότι υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν τα ξέρουμε. Υπάρχουν όμως και άγνωστα άγνωστα – αυτά που δεν ξέρουμε ότι δεν ξέρουμε. Και αν κοιτάξει κανείς όλη την ιστορία της χώρας μας και άλλων ελεύθερων χωρών, αυτή η τελευταία κατηγορία είναι που τείνει να γίνεται δύσκολη» (12.2.2002). Στις συνθήκες της πολυκρίσης και της σύγχρονης γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η συγκεκριμένη προσέγγιση τείνει να αποτελέσει τον κανόνα για τη λήψη αποφάσεων και στις υπόλοιπες κατηγορίες, πέραν των δυνάμεων ασφαλείας (οργανισμούς, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις). Ένα σημαντικό ερώτημα, επομένως, είναι αν οι Σπουδές Μέλλοντος, με τον θεωρητικό λόγο και τα εργαλεία εμπειρικής έρευνας που έχουν αναπτύξει, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα εργαλείο και για την κοινωνία των πολιτών. Ένα εργαλείο το οποίο θα επιτρέπει στις κοινότητες, τις πολιτισμικές συνομαδώσεις και τις πρωτοβουλίες καλλιτεχνικής και επιστημονικής αναζήτησης να ανιχνεύουν στις δυναμικές του παρόντος δυνητικές μορφές μελλοντικής έκφρασης και πραγμάτωσης.

 

Ο σκοπός του μαθήματος είναι να ανιχνεύσει τις ιστορικές καταβολές του ακαδημαϊκού πεδίου των Σπουδών Μέλλοντος, να εξερευνήσει το θεωρητικό και μεθοδολογικό τους πλαίσιο και να συζητήσει πιθανές εφαρμογές σε ένα όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινωνικό πεδίο. Γιατί, όπως γράφει ο William Gibson, "το μέλλον είναι εγγενώς πληθυντικό".

Ημερομηνία δημιουργίας

Τετάρτη 15 Οκτωβρίου 2025