Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Κωδικός : MED2135
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
MED2135 - Α. Χ. Λάζαρης, Καθηγητής Παθολογικής Ανατομικής - Κ. Καλαχάνης, Δρ Φιλοσοφίας - Μ. Γιάνναρη, M.Ed.
«ΑΝΟΙΞΗ ΠΟΥ ΞΥΠΝΑΣ ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΙΣ ΓΕΜΑΤΕΣ ΑΓΑΠΗ ΚΑΡΔΙΕΣ»
Περιγραφή
Ρενέ Μαγκρίτ: «Η Άνοιξη», (1965).
Στην παραπάνω έγχρωμη λιθογραφία του 2003 πάνω στην πρωτότυπη ελαιογραφία σε καμβά του Βέλγου ζωγράφου Ρ. Μαγκρίτ (1898-1967), δείγμα υπερρεαλισμού στη ζωγραφική, βλέπουμε το πουλί να πετά στα ύψη, μια εικόνα που εμφανίζεται συχνά στο έργο του καλλιτέχνη. Γι’ αυτό το έργο ο Μερίς αναφέρει, "Εδώ το πουλί, που αποτελείται από δέντρα και φύλλα, μοιάζει να είναι φτιαγμένο από έναν λεπτό τοιχοτάπητα. Εμφανίζεται να γλιστρά πάνω από ένα δάσος με τα ίδια δέντρα και φύλλα που αποτελούν και το ίδιο, και πάνω από μια φωλιά που βρίσκεται σε έναν χαμηλό πέτρινο τοίχο. Η φωλιά περιέχει τρία αυγά, οπότε η γονιμότητα της άνοιξης καθίσταται ευνόητη. Ένα πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό είναι η επανάληψη του ίδιου προτύπου (κλαδιά και φύλλωμα) στα δύο στοιχεία του πίνακα που κινούνται με εντελώς διαφορετικούς τρόπους, σαν να δημιουργούν μια αμφίδρομη οπτική και νοητική σύνδεση ανάμεσα στο πουλί και το φυσικό του περιβάλλον, το δάσος».
Aφήνοντας τις αγαπημένες μου αμυγδαλιές να ανθίσουν με την ησυχία τους (σας έπρηξα μάλλον με αυτές…), ας ασχοληθώ με τις ανθισμένες κερασιές στη μαγευτική άνοιξη στη μακρινή Ιαπωνία.
Στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου, η έκρηξη χρώματος από τα άνθη της κερασιάς, γνωστά και ως «Sakura», είναι ένα ετήσιο θέαμα που αιχμαλωτίζει την καρδιά των Γιαπωνέζων. Τα ευρέως εξαπλωμένα κλαδιά γίνονται μια ροζ κουβέρτα κατά την περίοδο της ανοιξιάτικης ανθοφορίας τους. Αυτά τα μαγευτικά λουλούδια έχουν μια βαθιά πολιτιστική σημασία, ενσαρκώνοντας έναν εθνικό θησαυρό. Παρά την εξαιρετική ομορφιά τους ή ίσως λόγω αυτής, τα άνθη Sakura είναι ένα φευγαλέο θέαμα, που διαρκεί μόνο μια βδομάδα πριν πέσουν τα πέταλά τους, αφήνοντας ένα ροζ χαλί στο πέρασμά τους. Αυτή η παροδική φύση κάνει το Sakura σύμβολο ευθραυστότητας και φευγαλέας ομορφιάς στην ιαπωνική κουλτούρα, μια οδυνηρή υπενθύμιση της εφήμερης φύσης της ίδιας της ζωής.
Να και τρεις ζωγραφικοί πίνακες ανάλογης θεματολογίας. Ας προσέξουμε την τεχνοτροπία τους.
Καιρός τώρα να μεταφερθούμε σε βιβλική ατμόσφαιρα έρωτα, αγάπης και προδοσίας.
Ο «Σαμψών και Δαλιδά» είναι ένας ευμεγέθης πίνακας που αποδίδεται στον Φλαμανδό ζωγράφο του μπαρόκ, Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς (1577–1640) και χρονολογείται περίπου από το 1609 έως το 1610.
Ο Ρούμπενς απεικονίζει τη στιγμή που ο Εβραίος ήρωας Σαμψών έχει αποκοιμηθεί στην αγκαλιά της Δαλιδάς και ένας νεαρός άνδρας κόβει τα μαλλιά του Σαμψών, μυστική πηγή της υπερφυσικής δύναμής του. Οι δύο εραστές βρίσκονται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, το οποίο φωτίζεται κυρίως από ένα κερί στα αριστερά της Δαλιδάς που κρατά μια ηλικιωμένη γυναίκα. Πιστεύεται ότι η τελευταία είναι προξενήτρα και τα διπλανά προφίλ αυτής και της Δαλιδάς μπορεί να συμβολίζουν το παρελθόν της ηλικιωμένης γυναίκας και το μέλλον της Δαλιδάς που έτσι θα χάσει κι αυτή στο μέλλον την εφήμερη ομορφιά της, ως τιμωρία διότι πρόδωσε το μυστικό του εραστή της στους Φιλισταίους που την είχαν αιχμάλωτή τους . Η Δαλιδά απεικονίζεται με όλα της τα ρούχα, αλλά με το στήθος της ακάλυπτο. Το αριστερό της χέρι βρίσκεται στον δεξιό ώμο και στην κορυφή της πλάτης του Σαμψών, καθώς το αριστερό χέρι εκείνου είναι τραβηγμένο στα πόδια της. Επιφανειακά, η σκηνή μπορεί να φαίνεται ειρηνική αλλά από κάτω υποβόσκει τεράστια ένταση. Θα πετύχει το σχέδιο της Δαλιδάς; Ή θα ξυπνήσει ο Εβραίος ήρωάς και θα σφάξει τους εχθρούς του; Παρατηρήστε την απαλή τοποθέτηση του χεριού της Δαλιδάς στην πλάτη του Σαμψών - μπορεί να μοιάζει με χειρονομία αγάπης, αλλά μήπως γίνεται μόνο για να ηρεμήσει τον Σαμψών και να τον εμποδίσει να ξυπνήσει και να την σκοτώσει, επειδή πρόδωσε το μυστικό του; Ο άντρας που κόβει τα μαλλιά του Σαμψών σταυρώνει τα χέρια του, κάτι που είναι σημάδι εξαπάτησης. Στο δεξί φόντο του πίνακα διακρίνονται Φιλισταίοι στρατιώτες που περιμένουν να συλλάβουν τον Σαμψών, όταν έχει απωλέσει τη δύναμή του, μετά το κόψιμο των μαλλιών του. Η κόγχη πίσω από τη Δαλιδά περιέχει ένα άγαλμα της Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα, και του γιου της, του Έρωτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το στόμα του Έρωτα είναι δεμένο και όχι τα μάτια του. Αυτό το άγαλμα μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει την αιτία της μοίρας του Σαμψών που φανέρωσε στη Δαλιδά ότι το μυστικό της υπερφυσικής δύναμης του βρισκόταν στα μακριά μαλλιά του, και το εργαλείο των δόλιων πράξεων της Δαλιδάς.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Ιταλία, ο Ρούμπενς είχε δει τα πειράματα του Καραβάτζιο στη χρήση κι εναλλαγή φωτός και σκιάς με μεγάλη αντίθεση (chiaroscuro) και στο βαθύ, πλούσιο χρώμα. Κατά την επιστροφή του, φαίνεται πως χρησιμοποίησε αυτές τις νέες τεχνικές για να ζωγραφίσει τον Σαμψών και τη Δαλιδά, που του ανέθεσε ο φίλος και προστάτης του, δήμαρχος της Αμβέρσας, για την ιδιωτική του συλλογή. Η αριστοτεχνική χρήση του chiaroscuro από τον Ρούμπενς αποδίδει τέλεια την υπέροχη σωματική διάπλαση του Σαμψών (με πρότυπο την ελληνική γλυπτική και την τοιχογραφία της Γένεσης από τον Μιχαήλ Άγγελο). Η ιταλική επιρροή είναι επίσης εμφανής στη χρήση του χρώματος από τον Ρούμπενς, ο οποίος οφείλει πολλά στη βενετσιάνικη ζωγραφική που συνάντησε κατά τη διάρκεια των αρχών του 17ου αιώνα. Ο αισθησιασμός της σκηνής ενισχύεται πολύ από τα πλούσια χρώματα και τις υφές που είναι διάσπαρτες σε όλο το δωμάτιο. Συγκεκριμένα, το λαχταριστό κόκκινο φόρεμα της Δαλιδάς, το ριχτάρι από σατέν σαφράν, τα μοτίβα στα χαλιά, η κρεμαστή μωβ κουρτίνα καθώς και ο απαλός φωτισμός, όλα κεντρίζουν τις αισθήσεις μας.
Η ιστορία του Σαμψών και της Δαλιδάς από την Παλαιά Διαθήκη ενέπνευσε και τον Γάλλο μουσικοσυνθέτη Καμίγ Σεν-Σανς ( 1835 – 1921 ) να γράψει την ομώνυμη όπερά του σε τρεις πράξεις και λιμπρέτο του Φερντινάν Λεμέρ και να μας μεταφέρει στην και τότε πολύπαθη Γάζα της Παλαιστίνης, το 1150 π.Χ. Το έργο χαρακτηρίζεται ως ένα από τα αριστουργήματα της γαλλικής λυρικής τέχνης.
Σε μια εποχή που ο βαγκνερισμός θριάμβευε, κάποιοι, που τον έβλεπαν σαν παιδική ασθένεια, προσπάθησαν να τον ξεπεράσουν στρεφόμενοι σ’ έναν υγιή κλασικισμό. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο Σεν-Σανς και το πλέον χαρακτηριστικό έργο του στον τομέα του μελοδράματος είναι η όπερα «Σαμψών και Δαλιδά». Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι η προγενέστερη, πρώτη απόπειρα του Γάλλου συνθέτη στο λυρικό θέατρο δεν ήταν και τόσο επιτυχημένη (ήταν τότε ήδη 37 ετών). Αυτό όμως τον πείσμωσε. Έτσι, όταν αποφάσισε να συνθέσει μουσική για τη βιβλική ιστορία του Σαμψών και της Δαλιδάς, το έκανε έχοντας κατά νου ότι το έργο θα είχε τη μορφή ορατορίου. Τα θρησκευτικά θέματα στο θέατρο δεν ήταν ό,τι καλύτερο για το κοινό των μέσων του 19ου αιώνα και με τα πολλά, ο Σαιν-Σανς πείστηκε να δώσει στο θέμα του όλα τα χαρακτηριστικά μιας όπερας: τραγικός ήρωας, μοιραία γυναίκα, πολιτική ίντριγκα, δυνατότητα για σκηνές πλήθους κ.τ.λ. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πραγματικά μεγάλο έργο, το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1877 στη Βαϊμάρη (με την καθοριστική συνδρομή του Λιστ) και 13 χρόνια αργότερα πραγματοποιήθηκε η γαλλική πρεμιέρα της όπερας μέσα σε μια ατμόσφαιρα θριάμβου.
Όσον αφορά στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής, ο Σεν-Σανς έγραψε την όπερα πιθανώς με τη σκέψη να παραδειγματίσει τους συμπατριώτες του Γάλλους που είχαν νικηθεί στον πόλεμο με την Πρωσία το 1870-71. Η ταπείνωση των Εβραίων ήταν σαν υπόμνηση της δικής τους ταπείνωσης. Οι όρκοι προς την πατρίδα του και η αγνότητα που ο ήρωας των Εβραίων, ο Σαμψών, δεν μπόρεσε να τηρήσει, λειτουργούσαν σαν ένα μήνυμα προς τους Γάλλους να προχωρήσουν σε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και εξυγίανση της χώρας, μετά τη διαφθορά και την παρακμή της κατά την εποχή του Ναπολέοντα του τρίτου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί σε κάθε κοινωνία που ξεχνά τα ιδανικά της και παρακμάζει, με αποτέλεσμα να γίνεται υποχείριο των εχθρών της. Ο ηγέτης πρέπει να μένει πιστός στις υποχρεώσεις του προς την πατρίδα και να μην παρασύρεται από τις δικές του επιθυμίες και τις δελεαστικές προσφορές των εχθρών.
Στο τέλος της Α’ Πράξης της όπερας, η παλιά ερωμένη του Σαμψών, η Δαλιδά, εμφανίζεται και με την άρια «Άνοιξη που ξυπνάς» τον προσκαλεί να την συναντήσει το βράδυ, στο σπίτι της. Η Δαλιδά και οι παρθένες σκόλουθοί της, ξελογιάζουν με τον χορό τους τον Σαμψών, που κωφεύει στις δυσοίωνες προφητείες ενός γέρου Εβραίου.
Ιδού το σχετικό απόσπασμα από το λιμπρέτο της όπερας.
ΤΕΛΟΣ Α’ ΠΡΑΞΗΣ
Les jeunes filles qui accompagnent Dalila dansant en agitant des guirlandes de fleurs et semblent provoquer les guerriers Hébreux qui accompagnent Samson. Ce dernier, profondément troublé, cherche en vain à éviter les regards de Dalila; ses yeux, malgré lui, suivent tous les mouvements del' enchanteresse qui reste au milieu des jeunes Philistines prenant part à leurs poses et à leurs gestes voluptueux.
Τα νεαρά κορίτσια που συνοδεύουν την Δαλιδά, χορεύουν κουνώντας γιρλάντες από λουλούδια και φαίνονται να προκαλούν τους Εβραίους πολεμιστές που συνόδευαν τον Σαμψών. Ο τελευταίος, βαθιά ταραγμένος, προσπαθεί μάταια να αποφύγει το βλέμμα της Δαλιδάς∙ τα μάτια του, παρά τη θέλησή του, παρακολουθούν όλες τις κινήσεις της γόησσας Δαλιδάς που παραμένει ανάμεσα στις νεαρές Φιλισταίες ανταποκρινομένη στις πόζες τους και στις ηδονικές χειρονομίες τους.
DALILA / ΔΑΛΙΔΑ
Printemps qui commence,
Άνοιξη που ξυπνάς,
Portant l'espérance
φέρνοντας την ελπίδα
Aux coeurs amoureux,
στις γεμάτες αγάπη καρδιές,
Ton souffle qui passe,
η πνοή σου που περνά
De la terre efface
σβήνει από τη γη
Les jours malheureux.
τις θλιμμένες μέρες.
Tout brûle en notre âme,
Όλα καίγονται μέσα μας,
Et ta douce flamme
και η γλυκιά σου φλόγα
Vient sécher nos pleurs;
έρχεται να στεγνώσει τα δάκρυά μας·
Tu rends à la terre,
Εσύ, άνοιξη, επιστρέφεις στη γη,
Par un doux mystère,
μ’ έναν γλυκό μυστηριώδη τρόπο,
Les fruits et les fleurs.
τους καρπούς και τα άνθη της.
En vain je suis belle!
Μάταια η ομορφιά μου!
Mon coeur plein d'amour,
Η καρδιά μου γεμάτη αγάπη,
Pleurant l'infidèle,
κλαίγοντας για τον άπιστο,
Attend sou retour!
περιμένει την επιστροφή του!
Vivant d'espérance,
Και ζώντας με ελπίδα,
Mon coeur désolé
η ερημωμένη καρδιά μου
Garde souvenance
φυλάει τη μνήμη
Du bonheur passé!
της παλιάς ευτυχίας.
A la nuit tombante,
Το βράδυ όταν πέσει
J'irai, triste amante,
θα πάω, θλιμμένη ερωμένη,
M'asseoir au torrent,
να καθίσω στο ρυάκι,
L'attendre en pleurant!
και θα τον περιμένω κλαίγοντας!
Chassant ma tristesse,
Διώχνοντας τη θλίψη μου,
S'il revient un jour,
αν επιστρέψει κάποια μέρα,
A lui ma tendresse
γι΄ αυτόν θα’ ναι η τρυφερότητά μου,
Et la douce ivresse
και το γλυκό μέθυσμα
Qu'un brûlant autour
που ένας καυτός έρωτας
Garde à son retour!
φυλάει για την επιστροφή του!
LE VIEILLARD HÉBREU / Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΕΒΡΑΙΟΣ απευθυνόμενος προς τον Σαμψών
L' esprit du mal a conduit cette femme
Το πνεύμα του κακού οδηγεί αυτήν τη γυναίκα
Sur ou chemin pour troubler ton repos.
στον δρόμο σου για να ταράξει την ηρεμία σου.
De ses regards fuis la brûlante flamme!
Διώξε την καυτή ματιά της!
C'est un poison qui consume les os!
Είναι δηλητήριο που κατατρώει τα κόκαλα!
DALILA / ΔΑΛΙΔΑ
Chassant ma tristesse,
Διώχνοντας τη θλίψη μου,
S'il revient un jour,
αν επιστρέψει κάποια μέρα,
A lui ma tendresse
γι΄ αυτόν θα’ ναι η τρυφερότητά μου,
Εt la douce ivresse
και το γλυκό μέθυσμα
Qu'un brûlant amour
που ένας καυτός έρωτας
Garde à son retour!
φυλάει για την επιστροφή του!
Dalila regagne en chantant les degrés du temple et provoque Samson du regard; celui-ci semble sousle charme. Il hésite, il lutte et trahit le trouble de son âme.
Η Δαλιδά επιστρέφει τραγουδώντας στα σκαλιά του ναού και προκαλεί τον Σαμψών με το βλέμμα της. Αυτός, μαγεμένος, διστάζει, παλεύει και προδίδει την ταραχή της ψυχής του.
Στην Β’ Πράξη, στην κοιλάδα του Σόρεκ, η Δαλιδά επικαλείται την βοήθεια των θεών να παγιδεύσει και ν’ αφοπλίσει τον Σαμψών και υπόσχεται στον Αρχιερέα ότι θα βρει τον τρόπο να κλέψει την δύναμη του ήρωα. Ο Σαμψών μεθυσμένος από το πάθος και έρμαιο στη διάθεση της Δαλιδάς, καλείται να της αποκαλύψει την πηγή της δύναμής του, σαν απόδειξη της αγάπης του. Όταν αυτός αρνείται, η Δαλιδά ξεσπά σε κλάματα.
Να η άρια της Δαλιδάς «Η καρδιά μου ανοίγει στη φωνή σου»:
DALILA / ΔΑΛΙΔΑ
Mon coeur s' ouvre à ta voix comme s'ouvrent les fleurs
Aux baisers de l'aurore!
Η καρδιά μου ανοίγει στη φωνή σου
Καθώς ανοίγουν τα άνθη
Στα φιλιά της αυγής!
Mais, ô mon bien-aimé, pour mieux sécher mes pleurs,
Que ta voix parle encore!
Αλλά, ω αγαπημένε μου,
Για να στεγνώσω καλύτερα τα δάκρυά μου, άσε τη φωνή σου να ηχήσει ξανά!
Dis-moi qu'à Dalila tu reviens pour jamais!
Πες μου αυτό, πες στη Δαλιδά
πως επιστρέφεις για πάντα!
Redis à ma tendresse
Les serments d'autrefois, ces serments que j'aimais!
Δώσε πάλι στην τρυφερότητά μου τους όρκους του παρελθόντος, εκείνους τους όρκους που αγάπησα!
Ah! réponds à ma tendresse,
Αχ! Αποκρίσου στην τρυφερότητά μου!
Verse-moi, verse-moi l'ivresse!
Αφέσου, αφέσου στη μέθη!
Réponds à ma tendresse.
Αχ! Αποκρίσου στην τρυφερότητά μου!
Ah! verse-moi, verse-moi l'ivresse!
Αφέσου, αφέσου στη μέθη!
SAMSON / ΣΑΜΨΩΝ
Dalila! Dalila! je t'aime!
Δαλιδά! Δαλιδά! Σ' αγαπώ!
DALILA / ΔΑΛΙΔΑ
Ainsi qu'on voit des blés les épis onduler
Καθώς βλέπουμε τα στάχυα του σιταριού να κυματίζουν
Sous la brise légère,
Κάτω από το ελαφρύ αεράκι,
Ainsi frémit mon coeur, prêt à se consoler,
A ta voix qui m'est chère!
Έτσι η καρδιά μου τρέμει, έτοιμη να βρει παρηγοριά
Στη φωνή σου την τόσο αγαπημένη!
La flèche est moins rapide à porter le trépas
Que ne l'est ton amante à voler dans tes bras!
Το βέλος είναι λιγότερο γρήγορο να φέρει τον θάνατο
Απ’ ότι η αγάπη μου να πετάξει στην αγκαλιά σου!
Ah! réponds à ma tendresse!
Verse-moi, verse-moi l'ivresse!
Αχ! Αποκρίσου στην τρυφερότητά μου!
Αφέσου, αφέσου στη μέθη!
SAMSON / ΣΑΜΨΩΝ
Par mes baisers je veux sécher tes larmes,
Με τα φιλιά μου θέλω να στεγνώσω τα δάκρυά σου
Et de ton coeur éloigner les alarmes!
Και κράτησε τον νου μακριά από την καρδιά.
Dalila! Dalila! je t'aime!
Δαλιδά! Δαλιδά! Σ' αγαπώ!
Η υψίφωνη Μαρία Κάλλας (1923-1977) στη δύση της θαυμαστής σταδιοδρομίας της, στράφηκε στο ρεπερτόριο της μεσοφώνου και ηχογράφησε με την ασύλληπτη αυθόρμητη εμβάθυνσή της στον εκάστοτε χαρακτήρα ηρωίδας που ερμήνευε, τις δύο παραπάνω άριες της Δαλιδάς το 1961 με τη συνοδεία της Εθνικής Ορχήστρας της Γαλλικής Ραδιοτηλεόρασης και μαέστρο τον Ζορζ Πρετρ.
«Printemps qui commence - Άνοιξη που ξυπνάς»
https://drive.google.com/file/d/1rSKTTnSGMeK5iCDB7BL9pBasSW5QHBvT/view?usp=sharing
«Mon coeur s'ouvre à ta voix - Η καρδιά μου ανοίγει στη φωνή σου»
https://drive.google.com/file/d/17XpUd9RNkV9sWCdCFFVLucXk51rrB_4C/view?usp=sharing
Μετά την ερμηνεία της Κάλλας, η οποία πιστεύω μας κέντρισε τη φαντασία και τη συγκίνηση, μια που, πέρα από την ίδια την τέχνη της Κάλλας, δεν συνοδευόταν από τους όποιους αισθητικούς «περιορισμούς» θεάματος, ας μην ξεχνάμε ότι η όπερα, ως η μορφή τέχνης που περικλείει όλες τις τέχνες, ενέχει και το στοιχείο της θέασης. Θα παρακολουθήσουμε τώρα τα παραπάνω αποσπάσματα από την Α’ και Β’ Πράξη της όπερας του Σεν-Σανς από 3 βιντεοσκοπημένες παραστάσεις.
Πρώτα η Ρωσίδα μεσόφωνη Όλγκα Μποροντίνα ως Δαλιδά με τον Ισπανό τενόρο Πλάθιντο Ντομίνγκο ως Σαμψών, σε παράσταση της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης το 1998 με μαέστρο τον Τζέιμς Ληβάιν.
https://drive.google.com/file/d/1ywRhWx8JsD3szLOEYQe7O8BstbAn6lqZ/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/1sEbm7rBhEzYyJDqwiJ0R4ziHBw4sOsdF/view?usp=sharing
Με εκσυγχρονισμένη αισθητική, η Λετονή μεσόφωνη Ελίνα Γκαράντσα και ο Γάλλος τενόρος Ρομπέρτο Αλάνια, σε παράσταση της Κρατικής Όπερας της Βιέννης το 2018 με μαέστρο τον Μάρκο Αρμιλιάτο.
https://drive.google.com/file/d/1_vVBpfGrQtpcWJ3Py8cf4yaA1yWBKKkN/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/1GR0V2XfgMuLAiY2L8cQza1IsLp865VDD/view?usp=sharing
Και πάλι οι δύο παραπάνω μονωδοί, σε πιο παραδοσιακή αισθητική, από παράσταση της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης το 2019 με μαέστρο τον Μαρκ Έλμερ.
https://drive.google.com/file/d/1gWl6FobgWgmsM-aGMH-kCBYqIGUBoPrO/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/1mgVe_Q3e4vO5fFao078ktxH3-eK4jDI1/view?usp=sharing