Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η Τάμι Φέι Μπέικερ υπήρξε μια πολύχρωμη, ενεργητική και εμψυχωτική παρουσία στη ζωή χιλιάδων Αμερικανών που παρακολουθούσαν πιστά το φιλόδοξο και ελπιδοφόρο μουσικοχορευτικό κήρυγμα που παρουσίαζε για χρόνια με τον σύζυγό της, Τζιμ Μπέικερ, στην αμερικανική τηλεόραση. Γεννημένη στη Μινεσότα από φτωχή οικογένεια και «αφοσιωμένη» από μικρή ηλικία στον Θεό και την πίστη, η Τάμι Φέι ήξερε από νωρίς τι αγαπούσε περισσότερο απ’ όλα και, όταν γνώρισε τον σύζυγό της, τον επίσης θρήσκο και ενθουσιώδη Τζιμ Μπέικερ, βρήκε έναν τρόπο να το κάνει πραγματικότητα. Ξεκινώντας μαζί από τα χαμηλά, από περιοδείες διάδοσης του λόγου και της αγάπης του Θεού και παιδικές παραστάσεις με μαριονέτες, απέκτησαν γρήγορα και αποφασιστικά το δικό τους ευαγγελικό χριστιανικό τηλεοπτικό δίκτυο, το PTL ήτοι το μεγαλύτερο θρησκευτικό δίκτυο στα ΜΜΕ, που αποτέλεσε ένα τηλεοπτικό φαινόμενο, έναν ναό μαζικής κατανάλωσης της πίστης και της ελπίδας. Επίσης κατάφεραν να δημιουργήσουν και ένα θεματικό πάρκο.

H Τάμι Φέι είχε ανεξίτηλο μακιγιάζ. Ο λόγος της τηλε-ευαγγελίστριας για τον Θεό ήταν αγαπησιάρικος και εξωφρενικά κερδοφόρος. Τα μπλε της μάτια έλαμπαν πίστη. Τα γκόσπελ-ποπ τραγούδια που ερμήνευε με χριστιανικούς στίχους, γίνονταν ανάρπαστα. Η Τάμι κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 άφησε εποχή με τα αξέχαστα μάτια της, την ιδιαίτερη της φωνή και την ικανότητα να χειρίζεται τον κόσμο, φτάνοντας να χτίσει μια αυτοκρατορία. Αυτό όμως που ακολούθησε ήταν η απόλυτη πτώση, όταν στο προσκήνιο εμφανίστηκαν σκάνδαλα, οικονομικές ατασθαλίες και δολοπλοκίες από αντίζηλους. 

Στην αμερικανική ταινία του Μάικλ Σογουόλτερ το 2021, με τίτλο « Τα μάτια της Τάμι Φέι - The Eyes of Tammy Faye » με την εξαιρετική  Τζέσικα Τσαστέιν, μοναδική  στον ρόλο της αμφιλεγόμενης Τάμι Φέι (Όσκαρ α' γυναικείου ρόλου), τον ‘Αντριου Γκάρφιλντ, τον Βίνσεντ Ντ’ Ονόφριο κ.α., βλέπουμε την ιστορία μιας γυναίκας που βαφόταν κλόουν για να σώσει τις ψυχές αγνώστων, χωρίς να ξέρουμε τι ακριβώς σκεφτόταν στην απρόβλεπτη πορεία της. Η Τάμι Φέι, ανήκει στην αμερικάνικη μικρομεσαία τάξη που πίνει Coke Light, φορά πλαστικές βλεφαρίδες, τα μακριά της νύχια θυμίζουν ξιφολόγχες και, κυρίως, είναι έτοιμη να γίνει βορά σε κάθε τύπου αφ υψηλού πνευματική εκμετάλλευση. Η Τάμι ήταν ένα ποπ είδωλο της αμερικανικής ευαγγελικής τηλεόρασης. Η καταπληκτική αυτή βιογραφική δραματική ταινία, μέσα από την ιστορία της ηρωίδας, μάς μιλά για την πίστη στον Θεό, την υποκρισία της εκκλησίας, τη θρησκευτική παράνοια, τον εξαργυρώσιμο φόβο.

Η ικανότητα και αφοσίωση της Τζέσικα Τσαστέιν στον ρόλο είναι αξιοσημείωτη και σίγουρα προσδίδει νόημα σε μια αφήγηση που ίσως φαίνεται να αρκείται στην επιφάνεια, στα κουστούμια, τα προσθετικά, την εικόνα, ξεχνώντας το βάθος ή την πολλαπλή ανάπτυξη των χαρακτήρων της. Η Τζέσικα Τσαστέιν πήρε προσωπικά το project της ταινίας και επένδυσε 10 χρόνια από τη ζωή της προσπαθώντας να φέρει στο φως ένα ολοκληρωμένο, κωμικοτραγικό, πολύ διασκεδαστικό πορτρέτο μιας αμφιλεγόμενης γυναίκας. Η ηθοποιός  απέκτησε τα δικαιώματα για μια βιογραφία της εικονικής Τάμι Φέι το 2012, πέντε χρόνια μετά τον θάνατο της υπαρκτής Τάμι Φέι, όντας ένα σχέδιο πάθους για εκείνη.  Η Τζέσικα Τσαστέιν τιμήθηκε, επί πλέον, από τους συναδέλφους της με το SAG award για το πορτρέτο αυτής της διασημότερης τηλευαγγελίστριας, της Τάμι Φέι,  που παρέμεινε μυστηριωδώς εύχαρις και επίμονα αισιόδοξη, σε πείσμα των σκανδάλων και της αγριότητας που της επιφύλασσε η μοίρα της.

Η ταινία ξεκινά από την παιδική ηλικία της Τάμι Φέι, αλλά δεν φτάνει μέχρι το τέλος της και τον καρκίνο που την ταλαιπώρησε βαριά. Αντιθέτως, επικεντρώνεται στην οικοδόμηση του μεγαλείου του ζεύγους Μπέικερ που έληξε άδοξα με την αποκάλυψη των οικονομικών παραβάσεων του συζύγου, ο οποίος κατ’ εξακολούθηση καταχράστηκε τα χρήματα των τηλεοπτικών πιστών, και μιας κατηγορίας για βιασμό εις βάρος του, που αποσιωπήθηκε επίσης με τις ευλογίες και τα εκατομμύρια δολάρια του ποιμνίου. Η βασική οπτική των εξελίξεων βέβαια παραμένει αυτή της ιδιαίτερα λαοφιλούς Τάμι Φέι,  οι συναισθηματικές δυσκολίες και τα προβλήματα της οποίας κατάφεραν μόνο να αυξήσουν την δημοφιλία της ειλικρινούς και αφιλτράριστης, παρά το υπερβολικό μακιγιάζ της, περσόνας. Σ’ αυτό φυσικά συνέβαλε και η γενναιόδωρη και συμπονετική της στάση απέναντι στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, σε μια εποχή που το AIDS θέριζε και καμία εκκλησία δεν θα τολμούσε να την αποδεχθεί.

Εφοδιασμένη με ανεξίτηλη μάσκαρα, εξίσου ζωηρά περιγεγραμμένα χείλη κι ένα κατασκευασμένα ορθάνοιχτο βλέμμα που παρακολουθούσε τα πάντα σαν χαρούμενο περισκόπιο, η Τάμι Φέι  από τη Μινεσότα ξεχύθηκε στον κόσμο με ανεβασμένη διάθεση και μεταδοτικά ακμαίο ηθικό, αν και με πιο ταπεινό πρόσωπο και ήπια χαρακτηριστικά στα άγουρα νιάτα της – ένα κορίτσι σαν και τ’ άλλα, φτωχή, από σπίτι χωρισμένων γονέων, με αυστηρή και καχύποπτη μητέρα (εξαιρετική στον ρόλο της μητέρας η θεατρική ηθοποιός Τσέρι Τζόουνς), πιστή χριστιανή, παρθένα ωσότου γνωρίσει και ερωτευθεί τον Τζιμ Μπέικερ, τον ορμητικό νεαρό τότε, θρήσκο άνδρα που καθόρισε τη ζωή της και άντλησε δύναμη από την πάντα ενθαρρυντική στάση της αγαπημένης του. Η Τζέσικα Τσαστέιν είναι λοιπόν η Τάμι Φέι, η οποία απομακρύνθηκε από μια αυστηρή θρησκευόμενη οικογένεια σε έναν γάμο που είχε μια πιο «προοδευτική» άποψη για τον Χριστιανισμό, από θεοσεβούμενος σε θεοσεβής. Ο σύζυγός της, Τζιμ Μπέικερ τη μύησε σε έναν συναρπαστικό κόσμο φιλοδοξιών και βιομηχανίας, αξιοποιώντας την πίστη τους ως μέρος μιας αυξανόμενης νέας τάσης κηρύγματος στις μάζες μέσω της μικρής οθόνης. Η αυστηρή μητέρα της Τάμι πίστευε ότι «υπάρχει ένα όριο στην αγάπη του Θεού», αλλά η Τάμι κι ο Τζιμ διαφώνησαν και η κοσμοθεωρία του ζευγαριού τούς οδήγησε στην κορυφή, πριν τους παρασύρει το σκάνδαλο.

Όταν μαζί κατάλαβαν πως το κήρυγμα που τους άρεσε, θα μπορούσε να λειτουργήσει σε μορφή περιοδείας, σαν θρησκευτικό stand up, ανακάλυψαν το επάγγελμα που τους ταίριαζε, ουσιαστικά επανεφευρίσκοντας μια παλιά αλλά ξεπερασμένη πρακτική σε μοντέρνους μεταπολεμικούς καιρούς.

Η τηλεόραση τσίμπησε τον Τζιμ και η αρχικά παραγκωνισμένη Φέι τρύπωσε με αφοπλιστική αυθάδεια σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον, κλέβοντας την παράσταση από τον συμπαθή αλλά πιο μονοκόμματο άνδρα της. Πολλούς αναστάτωσε, και ακόμη περισσότερους εξόργισε με το τσαγανό σουμπρέτας που εξαπέλυσε, αλλά το κοινό γρήγορα ανταπέδωσε το διάπλατο χαμόγελο σε μια νέα γυναίκα που είχε ανέκαθεν το ψώνιο της αρτίστας και ενσωμάτωσε μια μουσικοχορευτική, εντελώς αμερικανική εσάνς στον κανόνα των ευαγγελίων και τη σεναριακή σκαλέτα των εύπεπτων παραβολών που αποτελούσε το καθημερινό πρόγραμμα του ζεύγους.

Κι αν κάτι τέτοιο ακούγεται παρωχημένο για τα '60s των πολιτικών κατακτήσεων και της αντικουλτούρας, η συντηρητική πλευρά της βαθιάς Αμερικής ήταν πάντα στη θέση της και άργησε να αφομοιωθεί, ή τουλάχιστον να συνειδητοποιήσει πως δεν αποτελεί την πλειοψηφία. 

Χωρίς να είναι χειροτονημένη ή αναγνωρισμένη από κάποιο δόγμα, η ανεπίσημη ιέρεια αλλά εξαιρετικά λαοφιλής Τάμι Φέι εξελίχθηκε σε πρότυπο και ηρωίδα, προκαλώντας πάντα τον κρυφό γέλωτα των κυνικών και κοσμικών με τα τερτίπια και την ακατανίκητη ανάγκη της να βρίσκεται συνεχώς μπροστά από ένα μικρόφωνο ή μια κάμερα ή έναν προβολέα. Στο μεταξύ, η αεικίνητη, ανήσυχη περσόνα της Τάμι Φέι πλέον είχε κερδίσει πόντους, όπως προειπώθηκε,  με τη συμπονετική της στάση απέναντι στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, έχοντας αγκαλιάσει ανθρώπους που καμία οργανωμένη Εκκλησία δεν τολμούσε να αποδεχθεί. Όλοι την καλούσαν για μια χαριτωμένη κουβεντούλα, ίσως για να σπάσουν πλάκα, σίγουρα για να κάνουν τηλεθέαση, κι αυτή συνέχιζε το τροπάρι της και διαιώνιζε την καλοφτιαγμένη εικόνα της – έτσι τη βρίσκουμε στο ξεκίνημα της ταινίας, αμετακίνητη στο μακιγιάζ και στην ιδέα που είχε για την δημόσια παρουσία της. Η Τζέσικα Τσαστέιν, με άξιο συνοδοιπόρο τον Άντριου Γκάρφιλντ στον ρόλο του συζύγου της, δίνει νόημα σε αυτήν τη βιογραφική κατά βάση ταινία, καθώς αφοσιώνεται στον υπερβολικό χαρακτήρα της Τάμι Φέι, που ποτέ δεν καταλαβαίνουμε στα σίγουρα αν πιστεύει πραγματικά στην παραμυθένια κατασκευή της, ή αν τα δάκρυα της είναι κροκοδείλια - όπως, αντίστοιχα, τα γέλια της είναι εξαναγκασμένα.

1ο απόσπασμα. Επιτυχής θρησκευτική επιχειρηματικότητα.mp4

Η γραμμική, στάνταρ βιογραφική ταινία του ηθοποιού και σκηνοθέτη Μάικλ Σογουόλτερ παρακολουθεί τη  μετεωρική άνοδο και τη  λερωμένη κατάρρευση ενός τηλεοπτικού φαινομένου, από εκείνα τα φρούτα που ευδοκιμούν στον Νέο Κόσμο, επειδή βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε ένα κοινό που θεωρεί (ή τουλάχιστον θεωρούσε) τον μικρό τηλεοπτικό δέκτη του σπιτιού του ως ναό ψυχαγωγίας, κατανάλωσης αλλά και πίστης.

Εξομολογητική και ειλικρινής σαν ανοιχτό βιβλίο, η Τάμι Φέι της Τζέσικα Τσαστέιν , επιτήδεια και μάρτυρας ταυτόχρονα, γίνεται αντιληπτή μόνο στο πλαίσιο της αμερικανικής πραγματικότητας της αγοραπωλησίας, στο στυλ του «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Ο Τζιμ είχε στο νου του προφανώς το κέρδος, ενώ η Τάμι Φέι επιθυμούσε την αγάπη, την εκβίαζε νομότυπα και την εμπορεύτηκε με κυρήγματα, συνεντεύξεις, δηλώσεις, με διαχυτικούς τρόπους που προοικονομούν τη μεθοδολογία των reality shows, παρά τις αντιρρήσεις της πάντοτε επικριτικής μητέρας της.

2ο απόσπασμα. Όλα για το κέρδος.mp4

Η ταινία  δεν φτάνει ως την τραγική αυλαία της ζωής της πρωταγωνίστριας, όταν αρρώστησε σοβαρά από καρκίνο, αλλά δεν σταμάτησε να ελπίζει και να εμφανίζεται σε συνεντεύξεις και να μοιράζεται την πίστη της με τον λαό, όπως συνέβη στην τελευταία της συνέντευξη στον Λάρι Κινγκ, όπου είναι δύσκολο να αντικρίζεις μια αποστεωμένη φιγούρα που μετά βίας ψιθυρίζει τις ακατάστατες σκέψεις της. Ωστόσο η εν λόγω ταινία επικεντρώνεται στις συνέπειες της παραβατικής συμπεριφοράς του Τζιμ Μπέικερ, ο οποίος καταχράστηκε τα χρήματα του ποιμνίου και κατηγορήθηκε για βιασμό, αν και η ταινία προτιμά να περιορίσει τις ατασθαλίες του στα οικονομικά και την απιστία και τις ομοφυλοφιλικές του τάσεις, στο μέτρο που επηρέασαν τη δημόσια εικόνα τόσο εκείνου όσο και της Τάμι Φέι.

Εκείνη προσπάθησε να αντιμετωπίσει στωικά και αξιοπρεπώς το σοκ, και κατάφερε να σταθεί στα πόδια της, αν και τραυματισμένη από τα σκάγια μιας άσχημης κατάστασης – δεν επρόκειτο για απλούς επιχειρηματίες, αλλά για ζεύγος που ειδικευόταν στον παραδειγματισμό και αξίωνε την εμπιστοσύνη, αποσπώντας εκατομμύρια δολάρια από τηλεοπτικού άμβωνος.

3ο απόσπασμα. Η πτώση.mp4

Όσο κι αν αποτέλεσε αντικείμενο χλευασμού για την εικόνα και το χαρακτηριστικό μακιγιάζ της, όσο κι αν λοιδορήθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μετά το σκάνδαλο και τις αποκαλύψεις, η Τάμι Φέι εξακολούθησε να αγαπά την υπερβολή και τους ανθρώπους.

Το πορτρέτο που οικοδομείται στην ταινία μπορεί να συμπεριλαμβάνει αρκετά κενά και να μη μας αφήνει να μάθουμε πολλά παραπάνω για τις σκέψεις αυτής της απλής και αφελούς μεν, δυναμικής και τολμηρής δε «ιέρειας» που όλοι παίρνανε στο ψιλό, ωστόσο καθιστά ξεκάθαρο το τι πίστευε και κήρυττε με ειλικρίνεια και πάθος σε όλη της την ζωή. «Ο Θεός σε αγαπάει ακριβώς όπως είσαι».

Βλέπουμε την κατάληξη της ταινίας όπου η ηρωίδα ιχνηλατεί τα κομμάτια της θρυμματισμένης ζωής της.

4ο απόσπασμα. Κατάληξη της ταινίας.mp4

Ιδού οι κύριες διακρίσεις της ταινίας:

• Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου (Τζέσικα Τσαστέιν) και μακιγιάζ/κομμώσεων.
• Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα πρώτου γυναικείου ρόλου (Τζέσικα Τσαστέιν) σε δράμα.
• Βραβείο BAFTA μακιγιάζ/κομμώσεων.
• Βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου (Τζέσικα Τσαστέιν) στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.