Μάθημα : Ηθική του Πολέμου

Είναι δυνατόν να γίνει σεβαστό ένα  δικαίωμα αντίρρησης συνείδησης σε ένα άδικο πόλεμο; Στο πλαίσιο μιας κοσμοπολιτικής φιλελεύθερης αντίληψης η ευθύνη για την απόφαση του πολέμου θα μπορούσε να θεωρηθεί όχι συλλογική αλλά ατομική. Στη δίκη της Νυρεμβέργης η υπερασπιστική γραμμή περί εκτέλεσης εντολών δεν γινόταν αποδεκτή ακόμη και υπό το καθεστώς της Fuhrerprinzip (απόλυτης εξουσίας του ηγέτη). Σήμερα στις ΗΠΑ και μετά τις πολλαπλές δικαστικές αποφάσεις την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ (π.χ. Μοχάμεντ Άλι) γίνονται αποδεκτές οι αντιρρήσεις συνείδησης για θρησκευτικούς αλλά και προσωπικούς ηθικούς λόγους όχι όμως για πολιτικούς ή για λόγους αυτοπροστασίας. Τα ιδιαίτερα προβλήματα που δημιουργεί η ‘επιλεκτική αντίρρηση συνείδησης’ και η πιθανή νομιμοποίησή της. Ο John Rawls και η διάκριση μεταξύ πολιτικής ανυπακοής και συνειδησιακής άρνησης. Αινιγματική η στάση του Καντ στην αντίρρηση συνείδησης, ο οποίος αρχικά θεωρεί ότι υπάρχει πάντα το καθήκον υπακοής στην εξουσία. Μια ανάλογη   θέση από ωφελιμιστική άποψη υπερασπίζεται ο Peter Singer στο πρώιμο έργο του Democracy and Disobedience.

          Βιβλιογραφία

• Bermudez, Mariana Rojas, «Δημόσια και ιδιωτική χρήση του λόγου στο ‘Τι είναι Διαφωτισμός’», στο Ιμμάνουελ Καντ Πρακτικός Λόγος και Νεωτερικότητα,  επιμ. Κων. Καβουλάκος, Αλεξάνδρεια, 2006.
• Clifford, G. “Legalizing Selective Conscientious Objection”. Public Reason 3 (2011): 22-38.
• Malament, D. “Selective Conscientious Objection and the Gillette Decision”. In War andMoral Responsibility. M. Cohen et al., eds. Princeton, 1974.
• Rawls, J. Πολιτικός φιλελευθερισμός. Μετ. Σ. Μαρκέτος. Αθήνα, 2004. (Ελευθερία της έκφρασης σσ. 191-408)
• Rawls, John, Θεωρία της δικαιοσύνης, Επιμέλεια Ανδρέας Τάκης, μετάφραση Φίλιππος Βασιλόγιαννης, Βασίλης Βουτσάκης, Φιλήμων Παιονίδης, κ.ά., Πόλις, 2017. (58. Η δικαιολόγηση της αντίρρησης συνείδησης και 59. Ο ρόλος της πολιτικής ανυπακοής)
• Singer, Peter. Democracy and Disobedience. Clarendon Press,1973.
• Wit, E. C., “Kant and the Limits of Civil Obedience,” Kant-Studien B. 90, H. 3, 1999, pp. 1-22. http://www.math.rug.nl/~ernst/kant.htm
• Παπαγεωργίου, Κωνσταντίνος, Πόλεμος και δικαιοσύνη, Εκδ. Πόλις, 2020.

Films:

1. The Conscientious Objector  (2004)

https://www.imdb.com/title/tt0302427/

2. A Hidden Life (2019)

https://www.imdb.com/title/tt5827916/