Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Πάντρεϊκ  Μακ Κουλ: Ησυχία. Στο χείλος της ηρεμίας.

Το κουιντέτο εγχόρδων σε Ντο Μείζονα με δύο τσέλα, έργο D. 956 είναι το τελευταίο έργο μουσικής δωματίου του Φραντς Σούμπερτ. Έργο βαθιάς εσωτερικότητας και απαράμιλλης ομορφιάς, συγκεφαλαιώνοντας ολόκληρη τη μουσική διαδρομή του συνθέτη και με μοναδικό πλούτο υφής για τα λίγα έγχορδα της μουσικής δωματίου,  κατακτά τα ύψη και τα βάθη της ανθρώπινης εμπειρίας και δικαίως θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του ρεπερτορίου της μουσικής δωματίου. Ο συνθέτης, ήδη βαριά άρρωστος στα 31 του χρόνια, έγραψε, με άγνωστη αφορμή, αυτό το έργο στο τέλος του καλοκαιριού του 1828, δύο μήνες πριν το θάνατό του. Ο συνθέτης Μπέντζαμιν Μπρίτεν θεώρησε «την τελευταία χρονιά του Σούμπερτ ως την πιο θαυματουργή χρονιά στην ιστορία της μουσικής». Το Κουιντέτο αυτό, που εκτελείται από κουαρτέτο εγχόρδων (πρώτο και δεύτερο βιολί, βιόλα, τσέλο) και δεύτερο τσέλο,  περιέχει πτυχές αθώας ομορφιάς και καθαρού τρόμου. Έχει ουσιαστικά συμφωνικό χαρακτήρα, αντλώντας ταυτόχρονα από τη συναισθηματική αναταραχή του Σούμπερτ και από τους αιώνιους ανθρώπινους πόθους. Το μουσικό όραμα του Σούμπερτ γεννιέται από το άγχος, τη δυστυχία και τη φευγαλέα ελπίδα. Κανένα άλλο έργο δεν περικλείει τόσο τέλεια τις αντιφατικές και συμπληρωματικές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης σε μουσικές αντιθέσεις ανάμεσα σε αποσταθεροποιημένες αρμονίες που εκτίθενται σε σκληρές παραφωνίες και τρυφερά θέματα που εκφράζουν την τελειότητα της ισορροπίας και της ικανοποίησης.Το κουιντέτο ερμηνεύτηκε για πρώτη φορά μετά από εικοσιδύο χρόνια από τη σύνθεσή του, στη Βιέννη.

Το «υπέροχο» δεύτερο, πολύ αργό μέρος του κουιντέτου, το Αντάτζιο, έχει από ορισμένους θεωρηθεί ως η ουσία της συμφιλίωσης με το τέλος της ζωής, αλλά εδώ θα καταγράψουμε μια διαφορετική προσέγγιση. Στο κέντρο του κουιντέτου, αυτό το “Αντάτζιο” πράγματι εμπεριέχει ένα από τα πιο βασανισμένα ξεσπάσματα σε όλη τη μουσική. Πρόκειται όμως πρωτίστως για έναν εξωκοσμικό γαλήνιο ύμνο, που σαφώς συμπεριλαμβάνει πάθος και συναισθηματική ένταση, καθώς παρεμβάλλονται σε αυτόν το άγχος και η απόγνωση της καθημερινής ανθρώπινης εμπειρίας.

Πένη Μπίλλινγκς: Ακινησία

Στην αρχή του Αντάτζιο, η γενική αίσθηση είναι ότι μέσα σε μια σιωπηλή και έντονα μαγευτική ατμόσφαιρα, η μελωδία κινείται πολύ αργά, αμετάβλητα, σχεδόν παγωμένη, ήρεμα και αδυσώπητα προς κάτι σημαντικό και απόκοσμο, κάτι απίστευτα παρηγορητικό. Το αργό ξεδίπλωμα της μελωδίας συναρτάται με τη δυναμική της· ο έλεγχος των ερμηνευτών στα επίπεδα της δυναμικής τους και το χρώμα του τόνου τους πρέπει να κόβουν την ανάσα του ακροατή και, το πιο σημαντικό, πάντα να εξυπηρετούν την αποσαφήνιση της δομής και της ομορφιάς της μουσικής. Το μεσαίο τμήμα του μέρους βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με ό,τι προηγήθηκε: βγάζει τον ακροατή από την αρχική κατάσταση της σχεδόν έκστασης και τον θέτει στη μέση της αναταραχής και της απελπισίας. Στη συνέχεια, το πρώτο τμήμα του Αντάτζιο επιστρέφει λυτρωτικά, με το ίδιο οργανικό τρίο να επαναλαμβάνει τη μουσική του, ενώ τα εξωτερικά μέρη ψιθυρίζουν, σαν θρόισμα, φιγούρες που διατηρούν λίγη από τη φρενήρη ενέργεια του μεσαίου τμήματος αλλά σε υποτονική πια μορφή.

Στα έργα μουσικής δωματίου, ο έλεγχος των ερμηνευτών πρέπει να στοχεύει στον τέλειο συγχρονισμό τους. Σχεδόν σε κάθε μικρή ομάδα μουσικών, υπάρχουν ανεπαίσθητες διαφορές μεταξύ τους· υπάρχει χώρος για κάθε μουσικό τόσο να ξεχωρίσει ως άτομο όσο και να συγχωνευθεί σε ένα ομοιογενές σύνολο. Αυτή η συγχώνευση αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση, καθώς απαιτεί από τους ερμηνευτές να γνωρίζουν καλά ολόκληρη την παρτιτούρα του έργου - όχι μόνο το τμήμα του μουσικού τους οργάνου -  να είναι εξίσου εξοικειωμένοι με όλα τα μέρη και να ερμηνεύουν το δικό τους έχοντας πλήρη επίγνωση του τι κάνουν οι συνάδελφοί τους. Αυτή είναι μια θεμελιώδης προσδοκία για κάθε καλό κουαρτέτο, εν προκειμένω κουιντέτο, να  παίζουν όλοι σαν ένας, όλη την ώρα. Το μέγεθος της εσωτερικής ακρόασης και της αμοιβαίας προσαρμογής καθορίζει την ποιότητα της εκτέλεσης του μουσικού έργου, ώστε να την καταστήσει αντάξια της αριστουργηματκής σύνθεσής του.

Ακούμε πρώτα από ηχογράφηση του 1994 το Αντάτζιο από το Κουιντέτο Εγχόρδων του Σούμπερτ με το κουαρτέτο «Ορφέας» και δεύτερο τσελίστα τον Πίτερ Βίσπελβεϊ με την υπνωτιστική ζεστασιά του τόνου του στην υπηρεσία του βαθέος συναισθήματος.

Φ. ΣΟΥΜΠΕΡΤ Αντάτζιο από το Κουιντέτο Εγχόρδων D. 956 - Το κουαρτέτο Ορφέας με δεύτερο τσελίστα τον Πίτερ Βίσπελβεϊ, 1994.mp3

Απολαμβάνουμε τώρα οπτικά και ακουστικά το αμερικανικό Κουαρτέτο Ντόβερ και ως δεύτερο τσελίστα τον Ματ Χάιμοβιτς από συναυλία τους το 2016.

Φ. ΣΟΥΜΠΕΡΤ Αντάτζιο από το Κουιντέτο Εγχόρδων D. 956 - Το κουαρτέτο Ντόβερ με δεύτερο τσελίστα τον Ματ Χάιμοβιτς, 2016.mp4

Σεργκέι Μποροντουλίν: Κόκκινο σύννεφο

ΥΓ. Σκέφτηκα να κάνω την παρούσα ανάρτηση εν όψει της εξεταστικής  περιόδου, αναλογιζόμενος την αναστάτωση που μου προκαλούσε κάποτε, στα νεανικά μου χρόνια, και την τότε ανάγκη μου για χαλάρωση, δύο ψυχικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν το εν λόγω μουσικό απόσπασμα, η πρώτη στο μεσαίο τμήμα του, η δεύτερη στην αρχή και στο τέλος του. Ελπίζω τα ταραχώδη ερεθίσματα της καθημερινότητας  και τη λαχτάρα για γαλήνη που αναπόφευκτα αυτά δημιουργούν, να μπορέσετε να τα απαλύνετε με την απόκοσμη, ημιδιάφανη ομορφιά της μουσικής της έναρξης και της κατάληξης του Αντάτζιο.

Όσο για την άποψή μου για το κατά πόσον ο εκφοβισμός μέσω των εξετάσεων αποτελεί κίνητρο για την κατάκτηση της γνώσης, σας παραπέμπω στο σχόλιό μου στην παρακάτω ανάρτηση της 19^ης 10. 2024.

https://eclass.uoa.gr/modules/blog/index.php?course=MED2135&action=showPost&pId=2000