Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Βέλικο Μαρτίνοβιτς: Οι Τέσσερεις Εποχές του Βιβάλντι

Έχουμε ήδη ασχοληθεί με τις «Τέσσερεις Εποχές» του Αντόνιο Βιβάλντι στην ανάρτησή μας της 4^ης 3.2025. ( https://eclass.uoa.gr/modules/blog/index.php?course=MED2135&action=showPost&pId=2056 ). Καιρός τώρα να  υποδεχτούμε το καλοκαίρι γνωρίζοντας το αντίστοιχο κοντσέρτο του Βιβάλντι.

Το Κοντσέρτο αρ. 2 από το έργο οp. 8, για σόλο μπαρόκ βιολί και έγχορδα, σε σολ ελάσσονα, «Καλοκαίρι» (L'Estate, RV 315) του Βιβάλντι, ερμηνεύεται  σε αυθεντικά όργανα εποχής από τη βιολονίστα Σίνθια Μίλλερ Φράιφογκελ και το μουσικό σύνολο «Φωνές Παλαιάς Μουσικής - Early Music Voices of Music».

1ο μέρος. Allegro non molto.mp4

Μέσα στην ασίγαστη κάψα του καλοκαιρινού ήλιου, οι βοσκοί και τα κοπάδια τους έχουν αποκάµει. Τα πεύκα φλέγονται... Τη σιωπή σπάει η φωνή ενός κούκου - προσέξτε τη φωνή του που βιαστικά ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά - κι ύστερα έρχονται τρυγόνια και καρδερίνες µε ένα γλυκό τραγούδι. Απαλές δροσιές ανέµου αναδύονται, αλλά ο απειλητικός βοριάς τις αποµακρύνει βίαια. Ο βοσκός τρέµει στην ανοιχτωσιά, φοβούµενος ότι μπορεί να προκληθεί µία βίαιη καταιγίδα.

Βλάντιμιρ Βλάχοβιτς: To «Καλοκαίρι» του Βιβάλντι

2ο μέρος. Adagio.mp4

Ο φόβος για τις αστραπές και την άγρια καταιγίδα που πλησιάζει, δεν αφήνουν τον βοσκό να ξεκουράσει το σώμα του, ενώ οι μύγες και τα ζουζούνια βουίζουν γύρω του.

Βερονίκα Κιριχένκο: To «Καλοκαίρι» του Βιβάλντι (2020)

3o μέρος. Presto.mp4

Αλίµονο! Οι χειρότεροι του φόβοι του βοσκού βγαίνουν αληθινοί, καθώς οι ουρανοί ανοίγουν, ο αέρας και τα χαλάζι λυσσομανούν, χτυπώντας ανελέητα τα χωράφια με τα σιτηρά. Εκτιμήστε πώς καταφέρνει ο συνθέτης να μιμηθεί τόσο πειστικά την ένταση της καταιγίδας.

Και τώρα, σας καλώ να μοιραστείτε μαζί μου τα καλοκαιρινά πρωινά της -ελπίζω όχι τελείως χαμένης- νιότης μου μέσα από ένα τραγούδι, την πιο όμορφη μπαλάντα του ελληνικού καλοκαιριού.

Με τα «Κορίτσια στον ήλιο» ο Σταύρος Ξαρχάκος μάς παρέδωσε ένα από τα απολαυστικότερα soundtracks του ελληνικού κινηματογράφου για τον έρωτα μιας Γερμανίδας τουρίστριας, της Άναμπελ (Αν Λόνμπεργκ) για έναν αγροίκο, ερωτεύσιμο βοσκό (Γιάννη Βόγλη). Οι δύο κόσμοι τους συγκρούονται· αυτή εκπροσωπεί το σύγχρονο, το μοντέρνο, τον αυστηρό αυτοματισμό. Αυτός πάλι εκπροσωπεί το αρχέγονο, κινείται με το ζωώδες ένστικτό του σχεδόν, πιστεύοντας πως μια χούφτα μύγδαλα φτάνουν για να την κάνουν δική του και βασικά για να την κρατήσουν κοντά του. Εν ολίγοις, όχι μια απλή ηθογραφία, αφού περιείχε κι άλλα επίπεδα ανάγνωσης με την υπογραφή του έμπειρου Ιάκωβου Καμπανέλλη στη θέση του σεναριογράφου. Το τραγούδι "Άναμπελ", πιο γνωστό ως "Ένα πρωινό", είναι το απόλυτο ελληνικό καλοκαιρινό love song. Δημιουργήθηκε από τον συνθέτη σε συνεργασία με τον νεοκυματικό κυρίως τότε, στιχουργό και δημοσιογράφο Γιώργο Παπαστεφάνου για τις ανάγκες της ιδιαίτερης αυτής κινηματογραφικής ταινίας. Ιδιαίτερες ήταν κατά τη γνώμη μου όλες οι ταινίες που γύρισε ο άξιος Βασίλης Γεωργιάδης, όμως τα ''Κορίτσια στον ήλιο'' του 1968 έβριθαν από τα μηνύματα της σεξουαλικής επανάστασης των 60s! Υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει νιώσει καλοκαιρινό ερωτικό σκίρτημα με το τραγούδι αυτό;

Στο στιχούργημα του Παπαστεφάνου, το ερωτικό αντικείμενο του βοσκού της ταινίας ή του ανδρός ακροατή γενικώς, σχετίζεται με την ιερή μορφή της Παναγίας, που είτε θα 'ρθει να τον συναντήσει στην ακρογιαλιά, είτε πάλι ως η Παναγία η ίδια θα στείλει το ζευγάρι κάπου μακριά από το νησί να ζήσει τον έρωτα του. Πραγματικά πολύ μπροστά ο Παπαστεφάνου για τα εγχώρια χουντοκρατούμενα 60s!

Στα ''Κορίτσια στον ήλιο'' ο συνθέτης που, σύμφωνα με τον ίδιο,  το 1968 πηγαινοερχόταν στο εξωτερικό και άκουγε πολύ ψυχεδελικά pop-rock συγκροτήματα, έγινε αμιγώς ποπ, ταυτισμένος απόλυτα με τα διεθνή μουσικά ρεύματα της εποχής. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδήμων για να το αντιληφθεί αυτό: farfisa, ντραμς, μπάσο, πνευστά, διάφορα κρουστά και ηλεκτρικές κιθάρες ακούγονται κατά κόρον στο soundtrack της ταινίας.

Η Μαρία Δημητριάδη, στο ξεκίνημα της, αναδείχθηκε σε ιδανική ερμηνεύτρια του βασικού τραγουδιού, λίγα χρόνια πριν φύγει με τον Μίκη Θεοδωράκη στην Ευρώπη και συμμετάσχει με τη φωνή της στα οριακά του έργα ''Τα τραγούδια του Αγώνα'', ''Ο Ήλιος και ο Χρόνος'', ''Τα Λαϊκά'' κλπ. Γνωρίζοντας τη μετέπειτα πορεία - θητεία της στο πολιτικό τραγούδι, προξενεί έκπληξη η τόσο αισθαντική ερμηνεία της στο 'Ένα πρωινό''. Μάλιστα, επειδή το 1968 ήταν μόνο 17 ετών, μπήκε στο στούντιο κρυφά από τους γονείς της, εξ ου και στην πρώτη έκδοση του δίσκου εμφανιζόταν μόνο το μικρό της όνομα· εξ αιτίας αυτού, πολλοί νόμισαν ότι το ''Μαρία'' ήτανε ψευδώνυμο της πρωταγωνίστριας της ταινίας. Αν δεν έχει δει κανείς ποτέ του εικόνα της τραγουδίστριας, θα φανταζόταν πως το τραγουδούσε η νεαρή πρωταγωνίστρια της ταινίας - ταίριαξε πολύ, ομολογουμένως, η αισθαντικότατη φωνή της έφηβης Δημητριάδη με την περσόνα του υπέροχου θηλυκού που άκουγε στο όνομα Αν Λόνμπεργκ.

Η ταινία, πάντως, πήγε πολύ καλά και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.  Η Ένωση Ξένων Ανταποκριτών του Hollywood την πρότεινε για τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξένης Ταινίας το 1969. Συνολικά τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στα φεστιβάλ του Ραμπάτ (Μαρόκο) και της Μαμάια (Ρουμανία), ενώ στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης κέρδισε τα βραβεία της καλύτερης ταινίας, μουσικής για τον Ξαρχάκο και β΄ανδρικού ρόλου για τον Κώστα Μπάκα.

Κατά τα άλλα, ο Ξαρχάκος παρέδωσε ένα από τα ομορφότερα soundtracks του ελληνικού κινηματογράφου και ο κόσμος εξακολουθεί όλο και να ερωτεύεται σε κάποια παραλία, ακούγοντας ξανά και ξανά το ''Ένα πρωινό'' με την υπέροχη Μαρία Δημητριάδη.

Γιώργος Παπαστεφάνου (στίχοι) & Σταύρος Ξαρχάκος (μουσική) Ένα Πρωινό. Ερμηνεύει η Μαρία Δημητριάδη.mp3

Θα κλείσουμε ποιητικά με το παρακάτω απόσπασμα της «Ιθάκης» του Κωνσταντίνου Καβάφη. Η "Ιθάκη" γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1910 και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Γράμματα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο τεύχος Οκτωβρίου - Νοεμβρίου του 1911.

         Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι            
που με τί ευχαρίστηση, με τί χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοϊδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κι έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Στο απόσπασμα τονίζεται η θετική πλευρά της αντιμετώπισης των εμποδίων κατά το ταξίδι προς την Ιθάκη, δηλαδή τα κέρδη που θα έχει κανείς από μια αντιμετώπιση του ταξιδιού, όταν «εύχεται να 'ναι μακρύς ο δρόμος». Στη συνέχεια απαριθμεί ό,τι πολύτιμο υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, κοράλλια, κεχριμπάρια, έβενους, μυρωδικά και μάλιστα ηδονικά, για να τονίσει το πόσα πολλά και πόσο σπουδαία είναι αυτά τα κέρδη. Η συμβολική σημασία αυτών των αντικειμένων του πλούτου είναι προφανής και μας θυμίζει τους πολύτιμους λίθους, με τους οποίους θα κτιστεί η Νέα Ιερουσαλήμ κατά την Αποκάλυψη του Ιωάννη του Ευαγγελιστή. Εκείνα όμως που έχουν περισσότερη σημασία για τον ηδονοθήρα Καβάφη είναι τα ηδονικά μυρωδικά και οι σπουδασμένοι άνθρωποι των Αιγυπτιακών πόλεων της Ανατολής, από τους οποίους μπορείς να μάθεις πολλά και χρήσιμα. Γίνεται επομένως προφανές ότι τα κέρδη αυτής της αντιμετώπισης δεν είναι μόνο υλικά αγαθά αλλά και πνευματικά, να αποκτήσεις πείρα από τις εμπειρίες της ζωής, ζώντας την αληθινά και όχι μέσα από οθόνες - το ‘πα πάλι! - με αρμόζοντα τρόπο στην εκάστοτε ηλικία σου.

Να και ολόκληρη η «Ιθάκη».

Κ Π ΚΑΒΑΦΗΣ Ιθάκη (1911) Απαγγέλλει η Έλλη Λαμπέτη.mp3