Μάθημα : ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Η νοηματική γλώσσα είναι οπτικο-κινησιακή γλώσσα, δηλαδή βασίζεται στην κίνηση των χεριών, στην στάση ή την κίνηση του σώματος καθώς και στις εκφράσεις του προσώπου για να αποδώσει ένα νόημα. Διαθέτει λεκτικές και συντακτικές δομές για να εκφράσει οποιοδήποτε αφηρημένη έννοια. Η νοηματική γλώσσα είναι ένα πλήρες γλωσσικό σύστημα με μεγάλη εκφραστική δύναμη, επιτρέποντας την ακριβή και λεπτομερή επικοινωνία. Δεν είναι απλώς μια συλλογή χειρονομιών, αλλά ένα πλήρες και εκφραστικό σύστημα που επιτρέπει την επικοινωνία και την έκφραση σκέψεων, συναισθημάτων και ιδεών. Οι εκφράσεις του προσώπου, οι κινήσεις του σώματος και οι χειρονομίες συνδυάζονται για να μεταφέρουν νόημα, συναίσθημα και έμφαση, καθιστώντας τη νοηματική γλώσσα μια πλούσια και δυναμική μορφή επικοινωνίας.

Το Πρόσωπο τα Λέει Όλα

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα για τη νοηματική γλώσσα είναι ο ρόλος των εκφράσεων του προσώπου. Όπως οι ομιλητές χρησιμοποιούν ρυθμό και τόνο στη φωνή τους για να δώσουν έμφαση και νόημα, οι εκφράσεις του προσώπου στους ομιλητές της νοηματικής είναι το "κλειδί" για την κατανόηση της ροής της συζήτησης. Τα φρύδια, τα μάτια και οι κινήσεις του στόματος δίνουν τόνο και συναίσθημα στις χειρονομίες.

Πώς ο Εγκέφαλος Επεξεργάζεται τη Νοηματική Γλώσσα;

Ίσως να μην το φαντάζεστε, αλλά όταν χρησιμοποιείς νοηματική γλώσσα, ο εγκέφαλός σου δουλεύει με τον ίδιο τρόπο όπως όταν μιλάς. Οι νοηματικές γλώσσες επεξεργάζονται κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, το ίδιο τμήμα που είναι υπεύθυνο για τις ομιλούμενες γλώσσες. Όμως, υπάρχει μια διαφορά: επειδή η νοηματική γλώσσα βασίζεται στην οπτική και χωρική αντίληψη, ενεργοποιείται και το δεξί ημισφαίριο, το οποίο διαχειρίζεται τα οπτικά ερεθίσματα. Έτσι, ο εγκέφαλός μας προσαρμόζεται πλήρως, είτε ακούμε λόγια είτε τα «βλέπουμε». Όπως με την ομιλία, μια εγκεφαλική βλάβη μπορεί να επηρεάσει τη χρήση της νοηματικής, επηρεάζοντας την ικανότητα σωστού συνδυασμού σημάτων και κινήσεων.

Το θέατρο κωφών είναι μια εναλλακτική μορφή θεάτρου στην οποία κωφοί ή και ακούοντες ηθοποιοί συνεργάζονται. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν χειρονομίες, χορό και νοηματική γλώσσα για να παίξουν μπροστά στο κοινό. Οι ομάδες παραγωγής δημιουργούν έργα στην αντίστοιχη νοηματική γλώσσα και πολλοί θίασοι ταυτόχρονα επιλέγουν να έχουν ακούοντες και κωφούς καλλιτέχνες για μια δίγλωσση εμπειρία.

Ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς συγγραφείς, αλλά και διηγηματογράφους όλων των εποχών, ο Άντον Τσέχοφ εμπνέει άμεσα ή έμμεσα όλο και περισσότερους κινηματογραφικούς δημιουργούς. Η διεισδυτική και κομψή του περιγραφή της ξοδεμένης ζωής καθημερινών ανθρώπων παραμένει επιδραστική και διαχρονική. Στην τελευταία άσκηση από την Τράπεζα Θεμάτων του μαθήματός μας  ( https://eclass.uoa.gr/modules/exercise/index.php?course=MED2135 ) ασχοληθήκαμε με το θεατρικό έργο του Τσέχοφ   «Θείος Βάνιας – Σκηνές από τη ζωή στην επαρχία σε 4 πράξεις» και, μεταξύ άλλων, εκτιμήσαμε δύο ερμηνείες του τελικού μονολόγου της ανιψιάς του Βάνια, της Σόνιας, τη μια από  κινηματογραφημένη πρόφατη βρετανική παράσταση του έργου και την άλλη από παλαιότερη κινηματογραφική μεταφορά του έργου, σοβιετικής παραγωγής. 

Ισαάκ Λεβιτάν: «Άνοιξη. Λευκή πασχαλιά»

Η  βραβευμένη ταινία  “Drive my car”  είναι ιαπωνική δραματική ταινία του 2021 σε σκηνοθεσία Ριγιουσούκε Χαμαγκούτσι και σενάριο του ιδίου σε συνεργασία με τον Τακαμάσα Οέ. Πρόκειται για ένα τσεχοφικό κομψοτέχνημα απαράμιλλης ευαισθησίας πάνω στην απώλεια, την ανθρώπινη επιθυμία, τη μνήμη και τη σχέση ζωής και τέχνης.

Η ταινία ακολουθεί έναν καταξιωμένο ηθοποιό και σκηνοθέτη, ο οποίος, από σύμπτωση της τύχης, μαθαίνει πως η γυναίκα του, πρώην ηθοποιός και νυν τηλεοπτική σεναριογράφος, έχει σχέση με κάποιον άλλον. Πριν προλάβει να το χωνέψει, εκείνη πεθαίνει από εγκεφαλική αιμορραγία, βυθίζοντάς τον σε υπαρξιακή κρίση. Δυο χρόνια αργότερα θα αποδεχθεί μια πρόταση από ένα φεστιβάλ στη Χιροσίμα για ανέβασμα του «Θείου Βάνια», παράσταση με την οποία είχε γνωρίσει επιτυχία ο ίδιος ως πρωταγωνιστής και σκηνοθέτης. Πηγαίνοντας εκεί, θα συναντήσει τους υπεύθυνους της παραγωγής, τους ηθοποιούς τους οποίους επέλεξε μετά από ακρόαση και την οδηγό του αυτοκινήτου του, τη λιγομίλητη νεαρή Μισάκι. Ο θίασος περιλαμβάνει έναν ετερόκλητο θίασο κωφών και πολύγλωσσων ηθοποιών που τελικά  τους ενώνει μαγικά η αλήθεια της θεατρικής τέχνης, πέρα από γλωσσικά όρια. Η ταινία σχολιάζει ευρηματικά τα αδιέξοδα, αλλά και τις δυνατότητες της σύγχρονης επικοινωνίας, μέσα από μια γλωσσική Βαβέλ (γιαπωνέζικα, αγγλικά, κορεάτικα, αλλά και νοηματική) που βρίσκει τις δικές της ισορροπίες, περιγράφοντας ταυτόχρονα με συγκινητική ειλικρίνεια τον υπαρξιακό τρόμο του ανθρώπου απέναντι στην αβεβαιότητα των κανόνων της ζωής όσο και των δικών του συναισθημάτων.

Με μια απαράμιλλη σεναριακή δεξιοτεχνία, οι Χαμαγκούτσι και Τακαμάσα Όε στήνουν ένα γαϊτανάκι προσδοκιών και διαψεύσεων γύρω από τον πρωταγωνιστή, στο οποίο κάθε ρόλος και κάθε ατάκα του "Θείου Βάνια" ανοίγει διάλογο με την ψυχολογική κατάστασή του πρωταγωνιστή της ταινίας. Τα λόγια του έργου δοκιμάζουν τις αξίες του, αμφισβητούν τα πιστεύω του και κάνουν τα δεδομένα του να χάνουν τη βεβαιότητά τους. Ο Τσέχοφ, εμμέσως πλην σαφώς, αγγίζει για πρώτη φορά την ψυχή του, αναγκάζοντάς τον όχι μόνο να προχωρήσει ως καλλιτέχνης, όχι μόνο να κοιτάξει ειλικρινά μέσα του, αλλά και να ανοίξει τα μάτια του σε όσα συμβαίνουν (στους) γύρω του και τελικά να αποδεχτεί να παραχωρήσει μια θέση στον ιδιωτικό του χώρο (στο αμάξι του) σε κάποιον άλλον. Ακόμα και να του εμπιστευτεί το τιμόνι στην πορεία του προς το μέλλον. 

Το “Drive my car”, μια τρίωρη κινηματογραφική βόλτα συμπόνιας και οδυνηρής συμφιλίωσης, πετάει σαν μυστηριώδες όνειρο∙ είναι ένα σύγχρονο, μπεργκμανικού ύφους και τσεχοφικού πνεύματος δράμα χαρακτήρων με αναφορές στο κλασικό θέατρο, ιδιοσυγκρασιακή σεναριακή δομή και τέμπο που απορροφά, ανατροπές εσωτερικές αλλά και πλοκή με μια σημαντική ανατροπή καθώς και μια δύναμη που αυξάνει και βαθαίνει μέχρι την αξέχαστη τελική επί σκηνής παράσταση.

Προσωπικά, παρακολουθώντας την ταινία,  εντυπωσιάστηκα από την απόδοση στη νοηματική γλώσσα του μονολόγου της Σόνιας που κλείνει τον «Θείο Βάνια». Εσείς;

 Ο ΤΕΛΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΟΝΙΑΣ ΣΤΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ DRIVE MY CAR.mp4 

Και για το τέλος, να ένα πασίγνωστο τσιγγάνικο λαϊκό τραγούδι της Ρωσίας.

ΣΚΟΥΡΑ ΜΑΤΙΑ. Ρωσική Ορχήστρα με μπαλαλάικες.mp3

Ισαάκ Λεβιτάν: Μπιρκενχάιμ (1885-1889)